ΓΛΩΣΣΟδρόμιον: «Πράσσειν άλογα;»

«Δος δ’ έτι Τηλέμαχον και εμέ πρήξαντα νέεσθαι»

Ο Όμηρος εύχεται στον Τηλέμαχο,που φιλοξενείται στο παλάτι της Πύλου , καλή επιστροφή στην πατρίδα (πρήξαντα).

«μύθων τε ρητήρ’ έμεναιπρηκτήρα τε έργων»

Για τον Όμηρο ο ιδανικός τύπος ανθρώπου είναι αυτός που διαπρέπει στον λόγο και στις πράξεις και ιδιαίτερα στο πεδίον της μάχης (πρηκτήρα).

«Πώς ουν ο ληστής, ει τι μη ξυναργύρω/ επράσσετ’ ενθένδ’, εις τόδ’ αν τόλμης έβη;»

Ο Οιδίποδας διερωτάται αν ο φονιάς του Λάϊου δωροδοκήθηκε για την πράξη του αυτή. Η ειρωνεία στην κορύφωσή της, αφού ο «ληστής» είναι ο ίδιος ο Οιδίποδας (επράσσετ’).

Το ρήμα *πράττω-σσω από ρίζα *πραγ-, πρηγ- εμφανίζεται με τη σημασία του δρω, επιτελώ, εργάζομαι, ποιώ, κάνω… Οι παράγωγες λέξεις πηγάζουν κατεξοχήν από το θέμα *πραγ-, όπως:

Πράγμα, πράξη, πρακτικός, απραξία, απράγμων, πολύ-πραγμοσύνη, έμπρακτος, εύπρακτος, ευπραγία, δυσπραγία, εισπράκτορας, άπραγος, πραματευτής, πραμάτεια, μεταπράτης, πρακτορείο, πεπραγμένα, σύμπραξη, εμπράγματος, πρακτήρ, πρακτός, πράγος, Πραξιτέλης, πραγματογνώμονας, πραξικόπημα, πρακτέον.

Το πλήθος, λοιπόν, των παράγωγων λέξεων αποτελούν τη βάση πολλών προτάσεων τόσο του γραπτού όσο και του προφορικού λόγου: α.«Στο δωμάτιό του βρέθηκαν πολλά άχρηστα πράγματα», β.«Επιβάλλεται να βρεθούν πρακτικοί τρόποι υποβολής των φορολογικών δηλώσεων για την αποφυγή ταλαιπωρίας των πολιτών στην Εφορία», γ.«Η πολυπραγμοσύνη ως συμπεριφορά και στάση ζωής υποχώρησε στις μέρες μας κάτω από την πίεση της ανάγκης για εξειδίκευση», δ.«Ο εισπράκτορας του λεωφορείου κατηγορήθηκε για απρεπή συμπεριφορά προς τους επιβάτες», ε.«Η δυσπραγία του Ο.Τ.Ε. οφείλεται στην αναβλητικότητα του γενικού διευθυντή στον τομέα επέκτασης του δικτύου», στ.«Αν και προσπάθησε πολύ τελικά γύρισε άπρακτος», ζ.«Οι πραξικοπηματίες δήλωσαν πως θα οδηγήσουν τη χώρα στη δημοκρατία, αφού πρώτα απαλλάξουν το δημόσιο βίο από τη φαυλοκρατία των πολιτικών».

Τα ρήματα πραγματώνω και πραγματεύομαι παράγονται από τη λέξη πράγμα. Έτσι και οι λέξεις πραγμάτωση, πραγματεία και πραγμάτευση έλκουν την καταγωγή τους από το ρήμα πράττω: α.«Η πραγμάτωση των στόχων προαπαιτεί συνεχή προσπάθεια», β.«Στα επιστημονικά είδη λόγου ανήκει και η πραγματεία», γ.«Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε μια συμφωνία αποδεκτή και από τα δύο μέρη».

Κυρίαρχη θέση, επίσης, στο λόγο μας κατέχουν οι λέξεις πράγματι (αλήθεια, όντως…), πραγματικός, πραγματικότητα και πραγματευτής: α.«Οι εξελίξεις πράγματι μας δικαίωσαν», β.«Η εξωτερική πραγματικότητα διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τον εσωτερικό μας κόσμο», γ.«Ο στρατηγός όντας πραγματιστής διέταξε την υποχώρηση του στρατού».

Πολλές είναι επιπλέον οι φράσεις που δομούνται πάνω στη λέξη πράγμα: α.«Καλό αυτοκίνητο, αλλά δεν λέει και πολλά πράγματα», β.«Τι πράγματα είναι αυτά που λες;», γ.«Άσε το πράγμα μιλά από μόνο του», δ.«Άλλαξαν τα πράγματα τώρα…», ε.«Αυτός είναι όνομα και πράγμα», στ.«Κάθε πράγμα στον καιρό του και τον Αύγουστο κολιός», ζ. «Τώρα που ήρθαν οι δικοί μας στα πράγματα (εξουσία)», η. «Εκ των πραγμάτων η υπόθεση οδηγήθηκε στα δικαστήρια», θ. «Ήρθε ο κατάλληλος να βάλει τα πράγματα στη θέση τους», ι.«Μας είπε πράματα και θάματα».

Στοιχείο ενδιαφέρον αποτελεί η νοηματική συγγένεια του πράττω με τα ρήματα ποιώ, ενεργώ και δρω. Στο ρήμα ποιώ που βρίσκεται πιο κοντά στο πράττω κυριαρχεί η έννοια του δημιουργώ. Γι’ αυτό και η ποίηση θεωρείται εξ αρχής την παραγωγή έντεχνου λόγου – πνευματικού δημιουργήματος.

«Έστιν ου τραγωδία μίμησις πράξεως»

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η τραγωδία μιμείται πράξεις ανθρώπων και οι τραγικοί ήρωές της μέσα από τις πράξεις τους οδηγούνται στην Ύβριν και τιμωρούνται.

Προσομοίωση πραγματικότητας

Λίγο οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας τύπου Matrix, λίγο η έλευση του meta-verse, λίγο η ψηφιοποίηση της ζωής, λίγος η κυριαρχία του εικονικού έναντι του φυσικού στο τέλος οι λεξικογράφοι και οι φιλόσοφοι θα αναγκαστούν αν επαναδιατυπώσουν την έννοια της πραγματικότηταςκαι τη σχέση της με την αλήθεια. Ωστόσο η πραγματικότητα είναι μία και μοναδική, αλλά δεν την ερμηνεύουμε ή δεν την βιώνουμε με τον ίδιο τρόπο. Ίσως ο Επίκτητος να είχε δίκαιο όταν διατύπωνε την εμβληματική θέση «Ταράττει τους ανθρώπους ου τα πράγματα, αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα». Οι άνθρωποι, δηλαδή, δεν ταράζονται από αυτά που συμβαίνουν. Αλλά από την άποψη που έχουν γι’ αυτά.

«Πράττειν α δει»

Ο Δημόκριτος θεμελίωσε το τρίπτυχο της ζωής θεμελιώνοντάς το πάνω στο «ευ λογίζεσθαι» (σωστή σκέψη), στο «ευ λέγειν» (σωστή ομιλία) και στο «πράττειν α δει»(σωστή πράξη).

«Πράσσειν άλογα»

Η εποχή μας μπορεί να ευνοεί τον παραλογισμό της πράξης, αλλά η φράση δεν παραδόθηκε σε αρχαίο κείμενο και κοντά στην αλήθεια είναι το «πράσινα άλογα».

«…Πως την πραγματικότητα ν’ αλλάξουμε»

Μπορεί πολλοί να απεχθάνονται την προσαρμογή στην πραγματικότητα ως στοιχείο συντηρητισμού, αλλά σύμφωνα με τον Μπρεχτ μόνο αυτή θα μας βοηθήσει να την αλλάξουμε.

«Μόνο η πραγματικότητα θα μας δείξει πως την πραγματικότητα θ’ αλλάξουμε»

Εν τοις πράγμασιν…

Επειδή, όμως, η θεωρία απέχει πολύ από την εφαρμογή της είναι αναγκαίο να επιβεβαιώνεται με τις ανάλογες πράξεις.

­Στη στήλη αυτή «ΓΛΩΣΣΟδρόμιον» θα ανιχνεύονται οι σημασίες των λέξεων καθώς και οι υπόγειες διαδρομές της γλώσσας μας.