Νήσος ΛΕΡΟΣ: Όταν η Ιστορία συναγωνίζεται τη Φύση…

          *Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Blog "ΙΔΕΟπολις"           

                                  & Διακοπές στην “άλλη” Ελλάδα…

        “Όσοι τη γνωρίσουν τη ΛΕΡΟ δεν την ξεχνούν ποτέ” (Λέριοι)

             ΛΕΡΟΣ: Από το Λεύρος – ός που σημαίνει λείος, ομαλός, επειδή, σε αντίθεση με την ορεινή και βραχώδη Κάλυμνο, η ΛΕΡΟΣ έχει έδαφος ομαλό και γόνιμο.

              Αλήθεια γνωρίζετε ότι τα “Κανόνια του Ναβαρόνε” σχετίζονται με τη μάχη της Λέρου (26 Σεπτεμβρίου 1943) και με τα παράκτια κανόνια του Ιταλικού Ναυτικού Πυροβολικού;

           Αποτελεί παραδοξότητα του Μύθου που η Θεά Άρτεμις επέλεξε τη Λέρο ως καταφύγιο για να κρυφτεί από τους άλλους Θεούς, αφού το νησί δεν φημίζεται ούτε για τα ψηλά βουνά, ούτε για τους κρυψώνες. του.
     

            Συνιστά γεγονός περίεργο που η "ιοκαλλίς παρθένος" (Θεά Άρτεμις) επέλεξε τη Λέρο για τόπο όπου οι Μελεαγρίδες Όρνιθες (κόρες του Μελέαγρου) θα μπορούσαν να θρηνούν το  χαμό του αδελφού τους.
         Είναι από τα ιστορικά αξιοπερίεργα που οι Ιταλοί το 1912 κατέλαβαν και οχύρωσαν τη Λέρο με υπόγειες σήραγγες και κρυψώνες-τούνελ για την ασφάλεια των όπλων τους, αφού το νησί έχει εύκολη πρόσβαση από τη θάλασσα για κάθε φιλόδοξο κατακτητή. Το γεγονός ότι η Λέρος έχει ένα από τα καλύτερα απάνεμα λιμάνια στη Μεσόγειο (Λακκί-Porto lago) δεν είναι επαρκής αιτία για τα παραπάνω.

            Θεωρείται ένα από τα ιστορικά και πολεμικά ανεξήγητα ο χρόνος (52 μέρες) και o αριθμός των  αεροπλάνων (στούκας) που διέθεσαν οι Γερμανοί στη μάχη της Λέρου το Σεπτέμβριο (26) του 1943 για την κατάληψή της ενάντια στους πρώην συμμάχους τους, τους Ιταλούς. Μία νίκη σημαδιακή των Γερμανών αφού ήταν και η τελευταία τους. Για τους συμμάχους ήταν η τελευταία ήττα τους.
           Στο πολεμικό μουσείο (υπόγεια σήραγγα-τούνελ)  της Λέρου (Μερικιά) εκτίθενται πολεμικά ευρήματα αυτής της μάχης (και ιδιαίτερα από τη βύθιση του αντιτορπιλικού “Βασίλισσα Όλγα”) που γεννούν το ιστορικό ερώτημα γιατί τέτοιο μένος εναντίον ενός νησιού που δεν απείλησε, ούτε ενόχλησε τον παρανοϊκό Φύρερ; Βέβαια θα αντιτείνει κάποιος "έχει λογική και συναίσθημα ο πόλεμος";

             Ονομάστηκε "αποικία ψυχοπαθών Λέρου" ή άλλως πως το Ψυχιατρείο Λέρου που ιδρύθηκε το 1957 και λειτούργησε στην εγκαταλειμμένη αεροναυτική βάση των Ιταλών στο Λακκί Λέρου. Στην ουσία, όμως, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένα "κολαστήριο ψυχών". Ένα μνημείο κρατικής αδιαφορίας και απουσία ανθρωπιάς από τους οικείους. Άνθρωποι-συνάνθρωποί μας παρατημένοι από Θεούς, Κράτος και Συγγενείς. Ένα όνειδος για τον πολιτισμό μας και το σύστημα Υγείας μας. Ένα στίγμα για την Ψυχιατρική μας οι "Αποθήκες ανθρώπων" στη Λέρο.
        Υπήρξε τεκμήριο πολιτικής ανοησίας και ιδεολογικής ηλιθιότητας της δικτατορίας του 1967 η κράτηση, φυλάκιση και εξορία ανθρώπων στο Παρθένι Λέρου και στο Λακκί. Κι αυτό γιατί έπρεπε να γνωρίζουν πως σε μία δημοκρατική και ευνομούμενη χώρα "δεν διώκονται, ούτε φυλακίζονται οι ιδέες, αλλά οι πράξεις". Το Παρθένι και οι άλλοι τόποι εξορίας των πολιτικών κρατουμένων μάς διδάσκουν και μάς υπενθυμίζουν πως "οι πράξεις και όχι οι ιδέες συνιστούν ποινικό αδίκημα".
        "Διότι δεν συνεμορφώθην προς τας υποδείξεις. Αλικαρνασσός, Παρθένι, Ωρωπός, Κορυδαλλός / Ο λεβέντης περιμένει της ελευθεριάς το Φως" (Μίκης Θεοδωράκης).

          Κι ενώ βλέπεις σήμερα το στρατόπεδο στο Παρθένι,  συνειρμικά ο νους σου ταξιδεύει στην περίοδο της Χούντας, όπου εκεί μεταξύ άλλων πολιτικών κρατουμένων ήταν και οι: Μανώλης Γλέζος και Γιάννης Ρίτσος. Πνευματικοί άνθρωποι με περγαμηνές πατριωτισμού και σύμβολα ελευθερίας και αγωνιστικότητας.        

           Δίπλα στο στρατόπεδο , στο Παρθένι υπάρχει μία εκκλησίτσα, η Αγιά Κιουρά - η Ματρώνα. Εκεί στην Αγία Κιουρά οι εξόριστοι στο Παρθένι ζωγράφισαν τις μορφές των αγίων χωρίς φωτοστέφανο. Η μορφή του Χριστού παραπέμπει στον νεότερο εξόριστο. Κάθε ζωγραφιά - μορφή λειτουργεί ως συμβολισμός.

 

           Το κάστρο του νησιού δίπλα στην Αγία Μαρίνα και στον Πλάτανο (παλιά πρωτεύουσα της Λέρου) καταυγάζει με τον πιο έντονο τρόπο όχι μόνον την αρχιτεκτονική και πολεμική σκέψη, αισθητική και σοφία των δημιουργών του (Βυζαντινή εποχή) αλλά και την ιστορική συνέχεια της Ελληνικότητας του νησιού και της Δωδεκανήσου.
           Προκαλεί εντύπωση και έκπληξη στον επισκέπτη η αρχιτεκτονική (πολεοδομία,  κτίρια...) του Λακκίου, που μοιάζει να ανήκει γεωγραφικά και διοικητικά σε άλλο νησί άλλης χώρας. Ξαφνικά από τα στενά δρομάκια του υπόλοιπου νησιού στο Λακκί  κυκλοφορείς σε φαρδείς, ευθείς και γεμάτους δένδρα δρόμους. Εδώ συναντάμε την μοντέρνα πολεοδομία και την ορθολογιστική αρχιτεκτονική. Και όλα αυτά βέβαια ελέω Ιταλών...

              Γι αυτό οι εθνολόγοι και ανθρωπολόγοι πρέπει να εντρυφήσουν σε ένα στοιχείο που διακρίνει και ξεχωρίζει κάθε λαό από τους άλλους.
           Πώς εξηγείται, δηλαδή, σε κάθε τόπο που επισκέπτομαι το πέρασμα των Γερμανών να χαρακτηρίζεται από μνημεία αθώων σφαγιασθέντων και βομβαρδισμένες περιοχές, ενώ των Ενετών (Ιταλών) το πέρασμα συνοδεύεται από ειρηνικά έργα (κάστρα, τείχη...).

          Τι θα ήταν, δηλαδή,  η  Ρόδος χωρίς το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου των Ιπποτών; Ποιος δεν θαύμασε το κάστρο Χλεμούτσι στην Ηλεία;
          Στις γαστρονομικές επιλογές ξεχωρίζει το vegan ταβερνάκι "Stis annas" στο Κριθώνι. Η ιδιοκτήτρια της ταβέρνας, κ. Άννα γράφει σχετικά για τις vegan επιλογές της:
         “Μετά από μακροχρόνια απουσία, ξαναγυρίζω στον τόπο μου.
         Φέρνω μαζί μου μνήμες, εμπειρίες και μια λαχτάρα να ξαναβρώ τις ρίζες μου. Έτσι γεννιέται το "Stis Annas".
         Στην αρχή ήταν ένα απλό καφενείο με μεζέδες, σαν αυτά  που μεγαλώσαμε. Όμως η ζωή-και η αγάπη μου για την κουζίνα-με οδήγησαν αλλού. Το μαγαζί γίνεται καφέ-εστιατόριο. Γίνεται τόπος φιλοξενίας, δημιουργίας και βαθιάς σύνδεσης με τους ανθρώπους που περνούν το κατώφλι του.
         Σήμερα κάθε πιάτο που φεύγει από την κουζίνα κουβαλάει μέσα του μία ιστορία. Είναι η γεύση της αυλής που μεγάλωσα. Οι μυρωδιές από βασιλικό και φρεσκοψημένο ψωμί, τα χρώματα της Λέρου - αλλά και οι γευστικές μου εμπειρίες από ταξίδια κι άλλες κουλτούρες που άφησαν το αποτύπωμά τους στα μενού.
         Είτε είσθε vegan, veterain, gluten-free ή απλώς αναζητάτε αυθεντική γεύση, σάς καλωσορίζω, όπως θα σάς  καλωσόριζα στο σπίτι μου με στρωμένο τραπέζι, καθαρή καρδιά και τη χαρά να σάς γνωρίσω"(Άννα, Λέρος 2020).

          Τόσο απλά, σοφά και προπαντός υγιεινά και γευστικά και με το χαμόγελο στα χείλη ως προμήνυμα για την τέλεια εξυπηρέτηση....από την Ελένη,  την Καλλιόπη και τα άλλα παιδιά...
         Αυτή είναι η Λέρος με τα πολλά λιμανάκια, τις ακρογιαλιές, τους όρμους και τους ορμίσκους της. Τίποτα δεν είναι υπερβολικά ενδιαφέρον και ξεχωριστό για να σε μαγεύσει και τίποτα δεν είναι τόσο μέτριο για να μην την προσέξεις.
         Σίγουρα στα αναμφισβήτητα θετικά και αξιοπρόσεκτα του νησιού είναι η ευγένεια των κατοίκων της (των ντόπιων Λέριων), που από μακριά και χωρίς να σε γνωρίζουν θα σου πουν μία καλημέρα με χαμόγελο. Δεν το λες και λίγο αυτό σε μία εποχή που ακυρώνει την ανόθευτη και ανεπιτήδευτη ανθρώπινη επικοινωνία.

        Κι ενώ το πλοίο της γραμμής με μεταφέρει στους Λειψούς κυριαρχούν δεσποτικά τα ακούσματα κάποιων ντόπιων  που με υπερηφάνεια δήλωναν πως είναι "Λέριοι" (στην αρχή μέχρι να το συνηθίσω μου φάνηκε κακόηχο), αλλά και το τραγούδι "...Αλικαρνασσός, Παρθένι, Ωρωπός...", όπως φυσικά και το "Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις..." από τα "18 Λιανοτράγουδα της πικρής Πατρίδας" του Γιάννη Ρίτσου που το εμπνεύστηκε από τη "θητεία" του στο Παρθένι Λέρου.
        Είπαμε πως στη Λέρο η Ιστορία τείνει να επισκιάσει τη Γεωγραφία του νησιού, κι ας ήταν στα σχέδια του Μουσολίνι να χτίσει το εξοχικό του στη Λέρο... 

         Όσοι προγραμματίζουν να παντρευτούν ή να ξαναπαντρευτούν το εκκλησάκι του Αγίου Ισιδώρου στη Λέρο (όρμος Γούρνας) αποτελεί μία καλή και ρομαντική επιλογή. Το εκκλησάκι βρίσκεται στη μέση του όρμου και συνδέεται με τη στεριά με έναν διάδρομο από βράχους και σκυρόδεμα. Οι θρύλοι που συνοδεύουν το κτίσιμό του είναι ενδιαφέροντες.   

         Οι διακοπές στη Λέρο προσφέρουν την ξεκούραση, την ήσυχη διαμονή και την ευκαιρία να γνωρίσουμε κάποιες άγνωστες πλευρές της Ιστορίας μας, όπως: Την αρχαία ιστορία του νησιού (την ελληνικότητά του-μαζί με την Κάλυμνο η Λέρος ονομάζονταν “Καλύδνιαι νήσοι”).

 

         Γιατί ένας τόπος δεν είναι μόνον η προίκα της Φύσης, αλλά και τα έργα των ανθρώπων.

            Η Λέρος για να τη γνωρίσεις χρειάζεται Ταξιδιώτες και όχι Τουρίστες.