Η “σκυταλοδρομία” της Ιστορίας

        *Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Blog "ΙΔΕΟπολις"

        #Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, Μέγας Αλέξανδρος: Οι “Σκυλατοδρόμοι” της Φιλοσοφίας, της Ιστορίας και της Ζωής.

           Σε εποχές παγκοσμιοποίησης που λειτουργεί ως ένα μεγάλο χωνευτήρι ταυτοτήτων (ατομικών και εθνικών) επανέρχεται στην επικαιρότητα με τη μορφή συζητήσεων, ακαδημαϊκών και μη,  για το στοιχείο  της συνέχειας και της ασυνέχειας του Ελληνισμού και όχι μόνον.

               Το θέμα της “συνέχειας και ασυνέχειας” στην ιστορία των λαών απασχολεί έντονα τους ιστορικούς και τους διεθνολόγους με επιχειρήματα ένθεν και ένθεν. Η βασική διαπίστωση πως οι ταυτότητες (ατομικές και συλλογικές) είναι από τη φύση τους ρευστές και αενάως μεταβαλλόμενες συνιστά μία αναγκαία επιστημονική παραδοχή.

           Ο Ηράκλειτος την παραδοχή αυτή τη διατύπωσε με τη γνωστή ρήση του για το ποτάμι που διαρκώς ανανεώνονται τα νερά του. Γι αυτό και ο άνθρωπος δεν μπορεί να μπει δύο φορές στο ίδιο ποτάμι.

                           “Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ”

           Ακολουθώντας το ηρακλείτειο  ποτάμι θα μπορούσαμε να βρούμε αναλογίες για τις ατομικές και εθνικές ταυτότητες που από τη φύση τους υπόκεινται στον συμπαντικό νόμο της διαδοχής και της ανανέωσης, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει ότι αποκόπτονται από τη βασική πηγή τους. Όπως το νερό του ποταμού δεν μπορεί ξαφνικά να κυλήσει ανάποδα, παρά τις λοξοδρομήσεις του και την ενδεχόμενη αλλαγή της κοίτης του, έτσι και η ταυτότητα ανθρώπων και λαών παραμένει ίδια στις βασικές της δομές.

              Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις είναι επιστημονικά έωλες οι θέσεις περί “ασυνέχειας” τόσο του Ελληνισμού όσο και άλλων λαών της υφηλίου. Κι αυτό γιατί οι εθνικές ταυτότητες δεν είναι ούτε παγωμένες στον αενάως κινούμενο χρόνο, ούτε όμως και αντικείμενα μιας χρήσης που εξαϋλώνονται.  

             Πολλές φορές η δημόσια χρήση της ιστορίας  εκπίπτει σε μία εθνικιστική προπαγάνδα και  τροφοδοτεί-τρέφει ζείδωρους μύθους και ιδεολογήματα για μία ανύπαρκτη ανωτερότητα ενός λαού ή έθνους ή και για μία ιστορική πορεία χωρίς επιχωματώσεις, προσμείξεις και ανανεώσεις.

             Ωστόσο η ιστορική αλήθεια είναι διαφορετική και αποτελεί πάντοτε εδώ και αιώνες ένα διαρκές ζητούμενο.

               Αιτία και αφορμή για όλες τις παραπάνω σκέψεις και θέσεις ήταν ένα απόσπασμα από το βιβλίο του ψυχιάτρου Δημήτρη Kαραγιάννη «ΑΛΛΑΖΕΙ ο άνθρωπος;» (Εκδόσεις Αρμός).

             “O Μέγας Αλέξανδρος, που επηρέασε την παγκόσμια ιστορική πραγματικότητα, ήταν μαθητής του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης μαθητής του Πλάτωνα. Ο Πλάτωνας μαθητής του Σωκράτη. Σκυταλοδρομία στην φιλοσοφία, στην επιστήμη, στην ζωή. Σκυταλοδρομία ζωής  που η κάθε γενιά, ακόμη και με υποχωρήσεις, ακόμη και με παλινδρομήσεις, επιτρέπει στην ανθρωπότητα να προχωρεί”.

             Ίσως να μην υπάρχει προηγούμενο στην Ιστορία της Φιλοσοφίας και της Ζωής τρεις Φιλόσοφοι σε μία πρωτόγνωρη "σκυταλοδρομία" να διαμόρφωσαν το πνευματικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε, αναπτύχθηκε, κυριάρχησε και δοξάστηκε ο μεγαλύτερος στρατηλάτης όλων των εποχών, ο Μέγας Αλέξανδρος.
       Τρεις Φιλόσοφοι (Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης)  οικοδόμησαν το πνευματικό αρχιτεκτόνημα της αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας μέσα από έναν αγώνα σκυταλοδρομίας, παραδίδοντας ο ένας στον άλλο την σκυτάλη του φιλοσοφικού θησαυρού τον οποίο ο καθένας εμπλούτιζε με τη δική του σκέψη και θέαση του κόσμου.

               Η μοναδικότητα και το ιστορικά πρωτόγνωρο αυτής της σκυταλοδρομίας ήταν πως ο τελικός αποδέκτης της σκυτάλης ήταν ένας μη Φιλόσοφος, ο Μέγας Αλέξανδρος.
              Αυτός υπήρξε ο εμπνευστής και δημιουργός της μοναδικής αλλά και τόσο βραχύβιας "αυτοκρατορίας" των Ελλήνων.
              Το οξύμωρο  των παραπάνω ιστορικών επιτευγμάτων συνίσταται στο γεγονός πως οι τρεις Φιλόσοφοι-πρεσβευτές της Λογικής πολύ λίγο επηρέασαν το εγχείρημα του Μ. Αλεξάνδρου, που το μέγεθός του και η αξία του υπερβαίνουν κάθε έννοια λογικής.
              Να, λοιπόν, που η φιλοσοφική σκέψη μπορεί να μπολιάσει και την πιο παράτολμη και  πιο φιλόδοξη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που έμελλε να αναγνωριστεί ως ο μέγιστος στρατηλάτης όλων των εποχών.
             Να, λοιπόν, που στην Ιστορία δεν υπάρχουν κενά και ασυνέχειες και που όλα συνδέονται μεταξύ τους και αποτελούν μία ενότητα. Μία ενότητα που είναι αφανής στο μάτι ενός αναγνώστη, αλλά στο βάθος υπάρχει ένας υπόγειος αγωγός που διαποτίζει τα πάντα στον ιστορικό ρουν.

             Ο Σωκράτης, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης σε μία σχέση Δασκάλου-Μαθητή υπήρξαν οι πιο αργοί αλλά τόσο επιδραστικοί σκυταλοδρόμοι στα μεγάλα επιτεύγματα του Μ. Αλεξάνδρου,  του τελευταίου αποδέκτη της σκυτάλης.

              Τα επιτεύγματα αυτά του Μ. Αλεξάνδρου δεν συνιστούν μία ακόμη στρατιωτική επιτυχία-κατάκτηση δίπλα στις τόσες άλλες της παγκόσμιας ιστορίας, αλλά διαμόρφωσαν για πρώτη φορά στο “ιστορικό γίγνεσθαι” εκείνες τις συνθήκες που σήμερα  επωάζουν και συντηρούν τις λεγόμενες “πολυπολιτισμικές κοινωνίες”.

            Κι αυτό επιτεύχθηκε με τις γνωστές «στοχαστικές προσαρμογές»

          Κάπως έτσι θα ένιωθε και ο Καβάφης γράφοντας στο ποίημά του, στα "200π.χ”:

            “Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν  εκστρατεία,/την νικηφόρα, την περίλαμπρη,/  την περιλάλητη, την δοξασμένη/ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,/την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς·/ ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.

           Εμείς· οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς/οι Σελευκείς, κ΄ οι επίλοιποι/οι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,/ κι οι εν Μηδία, κι οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι. / Με τες εκτεταμένες επικράτειες,/με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών./ Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά/ ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν,/ ως τους Ινδούς”

       *Το παραπάνω κείμενο του συγγραφέα-αρθρογράφου Ηλία Γιαννακόπουλου αλιεύτηκε από το ηλεκτρονικό περιοδικό "ΕΞΟΔΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ", τ.16, Φεβρουάριος2025