Αχ αυτή η Μέση Ανατολή!!!

         *Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Blog "ΙΔΕΟπολις"

 “Οι άνεμοι πνέουν αντίθετα από την επιθυμία του πλοίου” (Αραβική παροιμία)

           Αν ζούσε ο Κ.Καβάφης σήμερα ίσως να ένιωθε βαθιά λυπημένος γι αυτά που συμβαίνουν στην "προσφιλή πατρίδα" του, τη Συρία. Ίσως-ίσως  να ήθελε και να τη βοηθήσει κιόλας να ξεπεράσει την κρίση, όπως δήλωνε στο ποίημά του "Ας φρόντιζαν":

             "Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα / ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν / την χώρα / την προσφιλή πατρίδα μου Συρία"

        Κι εκεί που λέγαμε πως η εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο έδινε κάποιες ελπίδες για μία ακόμη ευκαιρία Ειρήνης στην πολύπαθη Μέση Ανατολή, τα γεγονότα της Συρίας μάς διέψευσαν.

            Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ άνοιξε καινούριες πληγές στο σώμα τόσο της Συρίας όσο και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η ταχύτητα με την οποία οι δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης γκρέμισαν το καθεστώς Άσαντ ξάφνιασε τόσο τους στρατιωτικούς όσο και τους διπλωμάτες.

            Η αμηχανία όλων, διπλωματών και επίσημων κρατών, είναι έκδηλη στο βαθμό που πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα και να οριοθετήσουν τα συμφέροντά τους. Οι γειτονικές χώρες (Ισραήλ, Τουρκία, Ιράν…) ως βασικοί παίκτες στο χώρο αυτό αναγκάζονται να αναπροσαρμόσουν τα γεωπολιτικά τους σχέδια και αναζητούν τρόπους να προσκομίσουν τα μέγιστα οφέλη από μία Συρία που βρίσκεται στο κενό.

              Οι  παραδοσιακές μεγάλες δυνάμεις μετά το πρώτο σοκ αναδιπλώνονται και προσεκτικά αντιμετωπίζουν με μεγάλο σκεπτικισμό τις πολιτικές και πολιτειακές μεταβολές στη Συρία. Η Συρία αυτή τη στιγμή είναι μία μεγάλη σκακιέρα και οι παίκτες μελετούν με προσοχή την  κάθε τους κίνηση. Η καχυποψία όλων προς τις προθέσεις του νέου καθεστώτος δρα διαλυτικά σε κάθε προσπάθεια διαμόρφωσης μίας ξεκάθαρης στάσης .

            Όλοι είναι εν αναμονή της εκδήλωσης της πολιτικής του νέου καθεστώτος τόσο έναντι της ακολουθητέας πολιτικής στο εσωτερικό μέτωπο όσο  και στις σχέσεις με τα άλλα κράτη.

              Εν τω μεταξύ οι περισσότεροι πανηγυρίζουν για την πτώση του Άσαντ, λησμονώντας πως ο νέος Ηγέτης της Συρίας ο Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζολανί πριν λίγες μέρες ήταν επικηρυγμένος. Ο άλλοτε Τζιχαντιστής εμφανίζεται με άκρως μετριοπαθές πρόσωπο περιμένοντας τη διεθνή νομιμοποίησή του. Σημειωτέον πως οι ΗΠΑ χαιρέτησαν την πτώση του Άσαντ ρίχνοντας γέφυρες στον άλλοτε επικηρυγμένο εξτρεμιστή του ΙSIS, έναντι δέκα εκατομμυρίων δολαρίων.

          Μπορεί η Pax  Americana να μην ευδοκιμεί στις μέρες μας, ωστόσο οι ΗΠΑ εξακολουθούν να επηρεάζουν τις εξελίξεις στην περιοχή.

            Στους χαμένους από τις αλλαγές στη Συρία είναι φανερά τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία.

             Το Ιράν δεν θα μπορεί πλέον να επηρεάζει μέσω της Χεζμπολάχ τα γεγονότα της περιοχής (Λίβανος…) και θα αισθάνεται άβολα μετά τον “δημοκρατικό άνεμο” της Συρίας. Εξάλλου κάποιες εξεγέρσεις τείνουν να πάρουν την μορφή πανδημίας και σε άλλες χώρες. Μπορεί, δηλαδή, η αραβική άνοιξη να μην ανθοφόρησε όσο πολλοί προσδοκούσαν, κανείς, όμως, δεν μπορεί να αισθάνεται σίγουρος ότι το πείραμα έληξε.

         Κάποιοι “φοβούνται” πως η εύκολη και απρόσμενη κατάρρευση του καθεστώτος  Άσαντ ίσως παρουσιάσει “μετάσταση” και σε άλλες αραβικές χώρες με αυταρχικά καθεστώτα.

         Ίσως γι αυτό ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμεϊνί  κατηγορεί τις τρεις χώρες που προκάλεσαν την πτώση του Άσαντ: Δηλαδή το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και την Τουρκία.

        Ο διαχρονικός Καβάφης  το είχε προβλέψει από παλιά στο ποίημά του "Ας φρόντιζαν", πως τη Συρία την βλάπτουν ταυτόχρονα πολλοί:

                 "Βλάπτουν κι οι τρεις τους την Συρία το / ίδιο"

            Η Ρωσία έχοντας πολλές βάσεις στη Συρία φαίνεται να βρίσκεται σε αμηχανία αφού δεν είναι σίγουρο πως το νέο καθεστώς θα εξασφαλίσει-διατηρήσει την προνομιακή σχέση που είχε  πριν την κατάρρευση του Άσαντ. Εξάλλου προκαλεί έντονες απορίες ο τρόπος με τον οποίο η Ρωσία άφησε εντελώς απροστάτευτο τον Άσαντ έναντι των ορδών των ανταρτών.

            Φυσικά οι Ρώσοι δεν θα παραιτηθούν εύκολα από τα δικαιώματά τους στην περιοχή και θα εξακολουθήσουν να διεκδικούν μία προνομιακή θέση στο Συριακό έδαφος. Θα είναι δύσκολο για τη Ρωσία να απωλέσει τόσο την αεροπορική βάση Χμεϊμίμ στη Λατάκεια όσο και τη ναυτική βάση στην Ταρτούς. Κι αυτό γιατί οι εγκαταστάσεις στο Ταρτούς είναι ο μοναδικός χώρος-κόμβος επισκευών και ανεφοδιασμού της Ρωσίας στη Μεσόγειο.

          Θα πάψει η Συρία να είναι το προτεκτοράτο της Ρωσίας στη Μεσόγειο; Και τι θα σημάνει αυτό σε γεωστρατηγικό επίπεδο;

            

             Η Τουρκία επιχαίρει για την πτώση του μισητού Άσαντ και διεκδικεί συριακά εδάφη στο βόρειο τμήμα στο όνομα της ασφάλειάς της από τρομοκράτες (Κούρδοι…). Οι πανηγυρισμοί του Ερντογάν υποδηλώνουν την πάγια θέση της Τουρκίας για περιορισμό στο ελάχιστο του Κουρδικού στοιχείου στα βόρεια τμήματα της Συρίας.

              Ίσως το κουρδικό ζήτημα να είναι αυτό που απασχολεί πολλές χώρες, αφού δημιουργούνται συμμαχίες που μπορούν να προκαλέσουν ανάφλεξη στην ευαίσθητη αυτή περιοχή.

              Το Ισραήλ θα βοηθήσει μέχρι τέλους τους Κούρδους; Οι ΗΠΑ θα συνταχθούν με το Κουρδικό στοιχείο σε μία μελλοντική προοπτική δημιουργίας ανεξάρτητου Κουρδικού κράτους σε συμμαχία και με το υπόλοιπο κουρδικό στοιχείο των όμορων κρατών;

              Η Τουρκία είναι νατοϊκή χώρα και θα δυσκολευτούν πολύ οι ΗΠΑ να δικαιολογήσουν την υποστήριξή τους προς τους Κούρδους. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος σε συριακό έδαφος να δούμε πολεμικές συρράξεις στρατών από άλλες χώρες (Τουρκία, ΗΠΑ, Ισραήλ….).

              Οι ΗΠΑ περιμένουν να δουν δημόσια εκπεφρασμένες τις προθέσεις και την πολιτική του νέου καθεστώτος κι ανάλογα θα πράξουν. Δεν βιάζονται και αγρυπνούν.

             Το Ισραήλ ξεκίνησε κάποιους  προληπτικούς βομβαρδισμούς, σύμφωνα πάντα με την πάγια τακτική του και τη διακηρυγμένη θέση του πως αυτοί είναι προληπτικοί. Εξάλλου είναι η χώρα κλειδί στην περιοχή και δεν θα αφήσει καμία άλλη χώρα να εκμεταλλευτεί τις αδυναμίες της Συρίας στον παρόντα χρόνο.

             Εν τω μεταξύ έκπληξη προκαλούν- αν αποδόθηκαν σωστά- οι δηλώσεις του Τζολάνι για τις μελλοντικές σχέσεις της χώρας του με το Ισραήλ. Δεν ακούμε και συχνά τέτοια λόγια από μουσουλμανική χώρα για το Ισραήλ:

           “Θα πω μόνον ότι είμαστε ευγνώμονες στο Ισραήλ για τα χτυπήματά του κατά της Χεζμπολάχ…. Θα επιδιώξουμε πλήρη ειρήνη με το Ισραήλ και θα ζήσουμε δίπλα-δίπλα ως γείτονες…Δεν έχουμε άλλους εχθρούς εκτός από το καθεστώς Άσαντ, τη Χεζμπολάχ και το Ιράν. Αυτό που έκανε το Ισραήλ εναντίον της Χεζμπολάχ στον Λίβανο μας βοήθησε πολύ. Τώρα αναλαμβάνουμε εμείς τα υπόλοιπα”

          Η Ε.Ε εδώ και καιρό, κι αυτό είναι το ανησυχητικό, απλά παρακολουθεί και περιμένει.

           Βέβαια, όλα θα εξαρτηθούν αν το μετριοπαθές βλέμμα και ο λόγος του Τζολανί είναι αρκετό για να συνθέσει τις πολλές φυλές και εθνοτικές ή και θρησκευτικές ομάδες της Συρίας. Σουνίτες, Σουίτες, Χριστιανοί, φανατικοί μουσουλμάνοι και μία πανσπερμία εθνοτικών και θρησκευτικών ομάδων γυρεύουν ένα νέο modus Vivendi  στην μετα-Άσαντ εποχή.

          Ζητούμενο, επίσης, είναι αν στο νέο καθεστώς επικρατήσουν οι φανατικοί μουσουλμάνοι και αν το θρησκευτικό στοιχείο θα είναι αυτό που θα καθορίσει κάθε πολιτική της χώρας. Ο φόβος ενός θρησκευτικού φονταμενταλισμού είναι πάντα υπαρκτός σε αυτές τις περιοχές. Όλοι το απεύχονται, αλλά η πραγματικότητα καμία φορά μας ξαφνιάζει με την τροπή και τη δυναμική της. 

            Εν τω μεταξύ το κενό εξουσίας στη Συρία το εκμεταλλεύονται οι διάφοροι στρατοί (ντόπιοι και αλλοεθνείς) και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ενός γενικευμένου χάους, όπως έγινε με την εκπαραθύρωση των Καντάφι και Σαντάμ Χουσεΐν στη Λιβύη και στο Ιράκ. Τα κύματα λεηλασίας, εκδίκησης και το κυριότερο ο φόβος ενός εμφυλίου πολέμου πλανώνται σαν φάντασμα πάνω από την Συρία.

       “Ένας στρατός προβάτων με αρχηγό ένα λιοντάρι θα νικήσει έναν στρατό λιονταριών με αρχηγό ένα πρόβατο” (Αραβική παροιμία).

             Πληροφορίες αναφέρουν πως σε κάποια σημεία της Συρίας, στο γενικό πλιάτσικο που επικρατεί, βρέθηκε ή ίσως βρεθεί κοντά ο Ισραηλινός με τον Τουρκικό στρατό. Μία τυχαία ή από λάθος σύγκρουση καταλαβαίνουμε όλοι τι θα σημάνει για την ευρύτερη περιοχή.

               Αν το νέο καθεστώς επιχειρήσει μία εκ βάθρων αναθεώρηση της εξωτερικής πολιτικής της Συρίας και ανακατέψει την τράπουλα των συμμαχικών κρατών, ίσως τότε βρεθεί σε μία απρόβλεπτη κατάσταση γιατί τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία και φυσικά το Ισραήλ δεν θα δεχτούν αδιαμαρτύρητα τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες.

              Εκ των πραγμάτων η θέση του Ισραήλ και της Τουρκίας αναβαθμίζεται αφού θα λειτουργούν ως το μακρύ χέρι τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας σε μία ευαίσθητη περιοχή. Και όσο στην περιοχή αυτή επικρατεί η αβεβαιότητα  και η ρευστότητα τόσο οι γειτονικές χώρες με σταθερή εξουσία και μάχιμο στρατό θα διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο.

               Είναι διαπιστωμένο από την ιστορία πως σε τέτοιες περιόδους αστάθειας και ρευστότητας σε γειτονικές χώρες ευνοούνται οι χώρες με σταθερή εξουσία και οι λαοί αναζητούν την ασφάλειά τους στον ηγέτη τους. Προσκολλώνται σε αυτόν και προβάλλουν στη δύναμή του όλες τις εθνικές τους φαντασιώσεις. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Νετανιάχου και για αυτό προσπαθούν να κερδίσουν τα μέγιστα από το κενό εξουσίας στη Συρία που φαίνεται πως για πολύ καιρό θα πορεύεται σε αχαρτογράφητα νερά.

               Εξάλλου η πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής δεν μάς έχει συνηθίσει σε καταστάσεις και μακροχρόνιες περιόδους σταθερότητας. Κάθε φορά κάτι  προκύπτει και η περιοχή αυτή μοιάζει συνεχώς με κινούμενη άμμο. Ίσως με μία  “αυθαίρετη” λειτουργία των συνειρμών να οδηγηθούμε στο γνωστό στίχο του Σολωμού:

        “Τα σπλάχνα μου κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν” .

                  Και σε αυτήν τη μεγάλη γειτονιά μας που δεν μπορεί να βρει εδώ και αιώνες την ισορροπία και την σταθερότητα-ησυχία της η Ελλάδα οφείλει να χαράξει ένα πλάνο επιλογών με σταθερές συντεταγμένες-άξονες, αλλά και με την αναγκαία προσαρμοστικότητα όταν το επιβάλλουν οι συνθήκες. Κι αυτό γιατί στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν μόνιμες φιλίες αλλά μόνιμα συμφέροντα.

            Μόνιμη συνοδός στην χάραξη τόσο της εξωτερικής πολιτικής όσο και στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων θα πρέπει να είναι η διαχρονικής ισχύος θέση του Χόχουτ:

           “Οι άνθρωποι συνδέονται με φιλία και τα έθνη με συμφέροντα”