Κριτήριο Αξιολόγησης στη Νεοελληνική Γλώσσα, Γ΄ Λυκείου (Αλλοτρίωση)
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου από τον εαυτό του
1. Στη σύγχρονη κοινωνία ο άνθρωπος νιώθει τον εαυτό του σαν ένα πράγμα που πρέπει να απασχοληθεί με επιτυχία στην αγορά. Δεν θεωρεί τον εαυτό του ως ενεργό πράκτορα, ως τον φορέα ανθρωπίνων δυνάμεων. Έχει αλλοτριωθεί από τις δυνάμεις αυτές. Σκοπός του είναι να πουλήσει τον εαυτό του με επιτυχία στην αγορά. Η αίσθησή του για το εγώ δεν πηγάζει από τη δραστηριότητά του ως άτομο που αγαπά και σκέφτεται, αλλά από τον κοινωνικοοικονομικό του ρόλο. Αν τα πράγματα είχαν φωνή, μια δακτυλογράφος θα απαντούσε στο ερώτημα «ποιος είσαι;» λέγοντας «είμαι μια δακτυλογράφος» κι ένα αυτοκίνητο θα έλεγε «είμαι ένα αυτοκίνητο» ή ειδικότερα θα έλεγε «είμαι μια Φορντ» ή «μια Μπουίκ» ή «μια Καντιλλάκ». Αν ρωτήσετε έναν άνθρωπο «ποιος είσαι;» θα απαντήσει: «είμαι βιομήχανος», «είμαι υπάλληλος», «είμαι γιατρός» - ή «είμαι παντρεμένος», «είμαι πατέρας δύο παιδιών» και η απάντησή του θα έχει την ίδια σχεδόν σημασία όπως και η απάντηση του πράγματος αν είχε μιλιά. Να γιατί νιώθει τον εαυτό του όχι ως άνθρωπο, με αγάπη, φόβο, πεποιθήσεις, αμφιβολίες, αλλά σαν την αφαίρεση εκείνη, την αλλοτριωμένη από την πραγματική του φύση, που εκπληρώνει μια ορισμένη λειτουργία στο κοινωνικό σύστημα. Η αίσθησή του για την αξία του εξαρτάται από την επιτυχία του: από το κατά πόσο πουλά τον εαυτό του ευνοϊκά, κατά πόσο μπορεί ν’ ανέβει ψηλότερα από κει που ξεκίνησε, κατά πόσο έχει σημειώσει επιτυχία. Το σώμα του, το πνεύμα του και η ψυχή του είναι τα κεφάλαιά του και χρέος του στη ζωή είναι να τα επενδύσει ευνοϊκά, να αποκομίσει ένα κέρδος από τον εαυτό του.
2. Οι ανθρώπινες ιδιότητες όπως η φιλία, η ευγένεια, η καλοσύνη, μεταμορφώνονται σε εμπορεύματα, σε ενεργητικό του πακέτου «προσωπικών μετοχών», που η τιμή τους πρόκειται να ανέλθει στην αγορά προσωπικοτήτων. Αν το άτομο δεν καταφέρει να κάνει μια επικερδή επένδυση του εαυτού του, αισθάνεται ότι απέτυχε. Αν το καταφέρει, τότε έχει σημειώσει επιτυχία. Γενικά η αίσθηση της αξίας του εξαρτάται πάντα από παράγοντες εξωτερικούς, από την κρίση που διαμορφώνεται γι’ αυτόν στην αγορά, που αποφασίζει για την αξία του, όπως αποφασίζει για την αξία των εμπορευμάτων. Το άτομο, όπως και όλα τα εμπορεύματα που δεν μπορούν να πουληθούν με κέρδος στην αγορά, δεν αξίζει τίποτε σε ό,τι αφορά την ανταλλακτική του αξία. Ακόμα και όταν η αξία χρήσης του είναι σημαντική.
3. Η αλλοτριωμένη προσωπικότητα που προσφέρεται για πώληση πρέπει να χάνει μια μεγάλη ποσότητα της αίσθησης της αξιοπρέπειας, που είναι τόσο χαρακτηριστική για τον άνθρωπο ακόμη και στους πιο πρωτόγονους πολιτισμούς. Πρέπει να χάνει σχεδόν κάθε αίσθηση του εγώ, του εαυτού του ως μοναδικής και ανεπανάληπτης οντότητας. Η αίσθηση του εγώ πηγάζει από το βίωμα του εγώ σαν υποκείμενο των εμπειριών μου, της σκέψης μου, του αισθήματός μου, της απόφασής μου, της κρίσης μου, της δράσης μου. Προϋποθέτει ότι η εμπειρία μου είναι δική μου και όχι αλλοτριωμένη. Τα πράγματα δεν έχουν εγώ και οι άνθρωποι που έχουν εγώ έχουν καταντήσει σαν τα πράγματα χωρίς εγώ. […]
4. Μαζί όμως με την εμπειρία του εγώ εξαφανίζεται και η εμπειρία της ταυτότητας – και όταν αυτό συμβεί, ο άνθρωπος μπορεί να γίνει τρελός, αν δεν σώσει τον εαυτό του αποκτώντας μια δεύτερη αίσθηση του εγώ. Και το πετυχαίνει αυτό νιώθοντας τον εαυτό του να τον επιδοκιμάζουν, να αξίζει κάτι, να έχει επιτυχίες, να είναι χρήσιμος, με δυο κουβέντες να είναι σαν εμπόρευμα που μπορεί να πουληθεί και που είναι τέτοιο επειδή θεωρείται από τους άλλους σαν οντότητα, όχι ξεχωριστή, αλλά που ταιριάζει σ’ ένα από τα σύγχρονα καλούπια.
(Έριχ Φρομ, «Η υγιής κοινωνία», εκδ. Μπουκουμάνη)
(ελαφρώς διασκευασμένο)
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Ετερονομία – Ανελευθερία
«…Ο πρώτος στοχαστής του 18ου αιώνα, στον οποίο μπορούμε να βρούμε συστατικά της έννοιας της αλλοτρίωσης, είναι ο Ζαν – Ζακ Ρουσώ…
1. (…) Ο φυσικός άνθρωπος ζει μέσα στον εαυτό του, ο κοινωνικός άνθρωπος είναι, αντίθετα, πάντοτε έξω από τον εαυτό του. Να ζεις μέσα στον εαυτό σου σημαίνει να καθορίζεσαι από τον εαυτό σου, σημαίνει τη συμφωνία του είναι και του φαίνεσθαι. Όμως να είσαι έξω από τον εαυτό σου σημαίνει να «ζεις» μέσα στην κρίση των άλλων, ή ακριβέστερα: να ζεις με τρόπο που ανταποκρίνεται στην κρίση των άλλων. Ο κοινωνικός άνθρωπος λαμβάνει την αυτοβεβαίωσή του από την κρίση του περιβάλλοντος. Στη φυσική κατάσταση ο άνθρωπος καθορίζει τον εαυτό του. Στην κοινωνική κατάσταση παραδίδεται στον καθορισμό του από την κοινότητα. Ο αυτοκαθορισμός υποχωρεί μπρος στον ετεροκαθορισμό. Στην κοινωνική κατάσταση δεν έχει πια ο άνθρωπος το δικαίωμα ούτε μπορεί να είναι ο εαυτός του, είναι αναγκασμένος να υποταχτεί στον κανονισμό συμπεριφοράς που του επιβάλλεται από τα έξω. Με το πέρασμα από την κατάσταση της φύσης στην κατάσταση της πολιτείας αντικατασταίνεται ο εσωτερικός καθορισμός με τον εξωτερικό καθορισμό.
2. Απολείπεται ένα τελευταίο βήμα. Ο Ρουσώ το έκανε με κάθε αποφασιστικότητα και σαφήνεια. Εσωτερικός καθορισμός είναι, κατά την ουσία του και την έννοιά του, αυτονομία, αυτονομοθέτηση. Και υποταγή στο νόμο που θέτεις μόνος σου είναι ελευθερία. Εξωτερικός καθορισμός είναι ετερονομία. Και υποταγή σ’ έναν ξένο νόμο είναι ανελευθερία. Μπορούμε επομένως να πούμε ακόμη: ο φυσικός άνθρωπος είναι ελεύθερος∙ αντίθετα, ο κοινωνικός άνθρωπος είναι ανελεύθερος. Ο πρώτος έχει αυτονομία∙ ο δεύτερος χαρακτηρίζεται από ετερονομία…
(Περιοδικό «Ευθύνη»)
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Έννοιες χαμένες
1. Παλιά, εκείνες τις εποχές, οι κλειδαριές τόσο για τις πόρτες όσο και για τις ψυχές ήταν περιττές.
2. Η απουσία της καχυποψίας έντονη. Ο φόβος και η δυσπιστία έννοιες ανύπαρκτες.
3. Η εμπιστοσύνη σαν καράβι δίχως προορισμό επέπλεε στον ωκεανό των ψυχών.
4. Σήμερα δεν έχει απομείνει τίποτε από εκείνες τις εποχές.
5. Ίσως μόνο κάτι που να θυμίζει τότε είναι η γραφικότητα κάποιων τόπων που ως από θαύμα έχει διασωθεί – η έλλειψή της είναι επικείμενη.
6. Ο κόσμος αφανίστηκε μέσα στο κύμα της προόδου και της υποτιθέμενης ανάπτυξης.
7. Έννοιες όμως η αποξένωση και η αλλοτρίωση που κάποτε ήταν ασύλληπτες, τώρα εξουσιάζουν ένα κόσμο αδειανό.
(Σοφία Σαλούστρου)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α΄
Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου 1 σε 100 λέξεις.
Μονάδες15
ΘΕΜΑ Β΄
Β1α.Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις με αναφορές στα κείμενα: α. Ο αλλοτριωμένος άνθρωπος νιώθει επιτυχής από την ευνοϊκή επένδυση του εαυτού του (Κ.1), β. Η αξία του αλλοτριωμένου ανθρώπου προσδιορίζεται από παράγοντες εσωτερικούς (Κ.1), γ. Ο αλλοτριωμένος άνθρωπος διατηρεί την ταυτότητά του, γι’ αυτό αποκτά μία δεύτερη (Κ.1), δ. Ο κοινωνικός άνθρωπος επιβεβαιώνεται από το περιβάλλον του (Κ.2), ε. Ο φυσικός άνθρωπος ως ετερόνομος είναι ελεύθερος (Κ.2).
Μονάδες10
Β2α.Στο Κ.2 υπάρχει το β΄ ενικό πρόσωπο. Ποιο σκοπό επιτελεί η χρήση του και ποιο το αισθητικό αποτέλεσμα; (Μονάδες 8)
β.Να βρείτε στο Κ.2 πέντε λόγιες λέξεις και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους και το υφολογικό τους αποτέλεσμα. (Μονάδες 7)
Μονάδες15
Β3.Να βρείτε τα επιχειρήματα με τα οποία θεμελιώνεται στο Κ.2 η θέση πως «Ο κοινωνικός άνθρωπος είναι ανελεύθερος». Σε ποιο γνώρισμα του κοινωνικού ανθρώπου συγκλίνουν και τα δύο κείμενα;
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ΄-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Δώστε τα βασικά στοιχεία – γνωρίσματα της αλλοτρίωσης με βάση τις εικόνες (τρεις εικόνες) του ποιήματος. Ποιο στοιχείο – γνώρισμα της σύγχρονης αλλοτρίωσης θα μπορούσατε ως νέος να προσθέσετε;
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ΄ - ΈΚΘΕΣΗ
Σε μία εκδήλωση του σχολείου σας για την αλλοτρίωση εκπροσωπείτε το 15μελές συμβούλιο στην παρουσίαση και ανάλυση του φαινομένου στην εποχή μας. Στην εισήγησή σας αναπτύσσετε: α. Τρία αίτια του φαινομένου, και β. Δύο τρόπους αντίδρασης στη σύγχρονη αλλοτρίωση. (380 λέξεις)
Μονάδες 30
Εναλλακτικές ερωτήσεις
ΘΕΜΑ Β΄
Β1. Με ποιον τρόπο ο συγγραφέας του Κ.2 υποστηρίζει πως ο «φυσικός άνθρωπος» είναι ελεύθερος; (15 σειρές)
Β2.«Στη φυσική κατάσταση… κοινότητα» (§1, Κ.2). Στο απόσπασμα υπάρχει τόσο η ενεργητική όσο και η παθητική σύνταξη. Σε τι αποβλέπει αυτή η υφολογική επιλογή; Να μεταφέρετε τις δύο συντάξεις στην άλλη σύνταξη.
Β3α. Έχοντας υπόψη την §3 του Κ.1 να περιγράψετε τον τρόπο και τους μηχανισμούς με τους οποίους η σύγχρονη κοινωνία επωάζει την αλλοτρίωση. (150 λέξεις)
β.Στην §1 του Κ.1 άμεσα ή έμμεσα ενοχοποιείται η εμπορευματοποίηση και ο καταναλωτισμός ως η γενεσιουργός αιτία της σύγχρονης αλλοτρίωσης. Να γράψετε μία δική σας § όπου θα αναπτύσσεται ο ρόλος του καταναλωτισμού στην εκκόλαψη της αλλοτρίωσης. (Να γραφεί με δύο παραλλαγές)
ΘΕΜΑ Δ΄
Στο Κ.2 προβάλλεται ως αιτία αλλοτρίωσης του κοινωνικού ανθρώπου η κοινωνική πραγματικότητα που ο ίδιος δημιούργησε και τώρα καθορίζεται ασφυκτικά από αυτήν. Δώστε σε 300 λέξεις τις πολλαπλές μορφές αυτής της πραγματικότητας και τον τρόπο που επωάζει την αλλοτρίωση.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α΄(Περίληψη)
Στο παρόν κείμενο ο συγγραφέας σκιαγραφεί την εικόνα του σημερινού αλλοτριωμένου ανθρώπου. Αρχικά περιγράφεται η παρουσία και η δράση του σύγχρονου ανθρώπου που αλλοτριώνεται από τις ανθρώπινες δυνάμεις του και η αίσθησή του για τον εαυτό του εξαρτάται από τον κοινωνικοοικονομικό του ρόλο. Νιώθει, έτσι, τον εαυτό του, τις ανθρώπινες ιδιότητές του, ως εμπόρευμα που πρέπει να πουλήσει με επιτυχία στην αγορά. Από εδώ πηγάζει και η αίσθησή του για την αξία του. Καθώς, όμως, ορίζεται από εξωτερικούς παράγοντες, ο άνθρωπος χάνει ένα μεγάλο μέρος της αξιοπρέπειάς του. Στη συνέχεια τονίζεται πως ο αλλοτριωμένος άνθρωπος χάνοντας την αίσθησή του εαυτού του ως ξεχωριστής οντότητας, χάνει και την ταυτότητά του. Επιλογικά τονίζει πως η αδυναμία του να ζει χωρίς ταυτότητα τον υποχρεώνει να υιοθετήσει μία νέα, προσαρμοσμένης στις απαιτήσεις της αγοράς και των σύγχρονων σχημάτων.
ΘΕΜΑ Β΄
Β1.α.Σ («Η αίσθησή του…ευνοϊκά», §1),β.Λ («Γενικά…εξωτερικούς», §2),γ.Λ («Μαζί…εγώι», §4), δ.Σ («Ο κοινωνικός άνθρωπος…περιβάλλοντος», §1, Κ.2), ε.Λ («Αντίθετα, ο κοινωνικός άνθρωπος…ετερονομία», §2, Κ.2).
Β2α.Η χρήση του β΄ ενικού προσώπου στην §1 του Κ.2 αποσκοπεί στο να εντάξει τον αναγνώστη σε μια «εν δυνάμει» κατάσταση που μπορεί να βίωσε ή να βιώσει σχετικά με το βαθμό αυτονομίας ή ετερονομίας του. Μέσα από το β΄ ενικό δημιουργείται ένα άτυπο κλίμα διαλόγου συγγραφέα – αναγνώστη κι αυτό βοηθά το συγγραφέα να προσεγγίσει συναισθηματικά το θέμα και να επικοινωνήσει αμεσότερα με τον απέναντι. Υπολανθάνει επίσης μία θεατρικότητα που προσδίδει στο κείμενο οικειότητα και αμεσότητα. Ο λόγος – ύφος είναι πιο ζωντανός και προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη, που σε κάθε «εσύ» βλέπει – εντάσσει το δικό του «εγώ». Έτσι οι θέσεις του συγγραφέα καθίστανται πιο πειστικές και διευκολύνεται η πρόσληψή τους.
β.Οι λόγιες λέξεις που υπάρχουν στο Κ.2 είναι: κοινωνικός άνθρωπος, αυτοβεβαίωση, αυτονομία, εσωτερικός καθορισμός, ετερονομία. Η ποικιλία και το πλήθος των λόγιων λέξεων στοχεύουν στην ανάδειξη του καταλυτικού ρόλου που διαδραματίζει η κοινωνική ζωή στην ανελευθερία – αλλοτρίωση του κοινωνικού ανθρώπου. Εξίσου όμως επικουρικός είναι και ο ρόλος των λόγιων λέξεων στην προβολή της θέσης «ο φυσικός άνθρωπος είναι ελεύθερος». Ειδικότερα οι λόγιες λέξεις προσδίδουν νοηματική καθαρότητα στα επιχειρήματα και στις θέσεις του Ρουσώ για το βαθμό ελευθερίας τόσο του φυσικού ανθρώπου όσο και του κοινωνικού.
Β3.Ο κοινωνικός άνθρωπος στο βαθμό που ζει «έξω από τον εαυτό του» χαρακτηρίζεται από ετερονομία, αφού είναι υποχρεωμένος να υποτάσσεται και να υπηρετεί νόμους και κανόνες που του επιβάλλονται από άλλες – αλλότριες δυνάμεις. Ο ετεροκαθορισμός αναιρεί τα βάθρα της ελευθερίας στο βαθμό που ακυρώνει το δικαίωμα στην «αίρεση». Ο κοινωνικός άνθρωπος είναι υπεξούσιος στη θέληση αφανών μηχανισμών που τον αλλοτριώνουν και τον υποχρεώνουν να αισθάνεται τον εαυτό του ως κάτι ξένο. Όταν, όμως, το Εγώ του κοινωνικού ανθρώπου επιβεβαιώνεται από την «κρίση των άλλων», τότε ο άνθρωπος παύει να είναι αυτεξούσιος και υποχρεώνεται να συμμορφώνεται στους κανόνες της κοινής γνώμης και της αγέλης. Ανάλογες επισημάνσεις υπάρχουν και την §2 του Κ.1«Γενικά εξωτερικούς». Όταν οι άλλοι αξιολογούν την αξία μας με βάση την ικανότητά μας να λειτουργούμε ως «επικερδές εμπόρευμα», τότε παύουμε να είμαστε ο εαυτός μας και γινόμαστε υποχείριο της γνώμης των άλλων…
ΘΕΜΑ Γ΄-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Ο ποιητής με εργαλείο τις εικόνες σκιαγραφεί το περιεχόμενο της αλλοτρίωσης σε πολλά επίπεδα. Ένα πρώτο στοιχείο της σύγχρονης αλλοτρίωσης, όπως διαφαίνεται στην 1η στροφή είναι η απουσία του αισθήματος της ασφάλειας. Το στοιχείο αυτό αναγκάζει τους ανθρώπους να είναι δύσπιστοι και φοβισμένοι και να αποφεύγουν τις επαφές – σχέσεις με τους συνανθρώπους τους. Οι «κλειδαριές» υπονοούν την απουσία επικοινωνίας και την αντιμετώπιση των άλλων ως ξένων – αλλότριων. Η αναφορά στο παρελθόν προβάλλει το στοιχείο της εμπιστοσύνης και της οικειότητας μεταξύ των ανθρώπων που παρομοιάζεται ως καράβι. Η απουσία αυτής της εμπιστοσύνης τραυματίζει τις ψυχές των σύγχρονων ανθρώπων και τους κρατά σε μία απόσταση που από τη φύση της τρέφει την καχυποψία (2η στροφή). Ένα άλλο γνώρισμα της αλλοτρίωσης διαφαίνεται και στην 6η όπου υπόρρητα δηλώνεται η αποξένωση του ανθρώπου από τα προϊόντα – δυνάμεις της τεχνολογικής ανάπτυξης. Ο άνθρωπος από δημιουργός κατέστη δημιούργημα των επιτευγμάτων του. Νιώθει αδύναμος μπροστά στις δυνάμεις των δημιουργημάτων του και χάνει το αυτεξούσιό του – αλλοτριώνεται.
Ένα άλλο στοιχείο που θα μπορούσαμε να προσθέσουμε για την έννοια – φαινόμενο της αλλοτρίωσης είναι και οι σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση. Την αντιμετωπίζει ως εχθρό – ως κάτι αλλότριο και γι’ αυτό την καταστρέφει. Στην ουσία, όμως, καταστρέφει τα βάθρα της βιολογικής του επιβίωσης αλλά και τής ψυχικής του ισορροπίας, αφού η φύση λειτουργεί θετικά σε όλες τις υποστάσεις του ανθρώπου. Μία έμμεση αναφορά στο ποίημα για τη μορφή αυτής της αλλοτρίωσης γίνεται στην 5η στροφή.
ΘΕΜΑ Δ΄ -ΈΚΘΕΣΗ
Η ανάλυση του θέματος βρίσκεται στο blog του συγγραφέα ΙΔΕΟπολις ,iliasgiannakopoulos.blogspot.com και ειδικότερα στα άρθρα:1.«Αλλοτρίωση» (ενότητα «Σκέψης Εγκώμιον»),2.«Αλλοτρίωση: Μία μορφή Λωτοφαγίας», 3.«Αλλοτρίωση: Μορφές και επίπεδα»,4.«Αλλοτρίωση: Ο άνθρωπος αιχμάλωτος της πραγματικότητάς του».
Εναλλακτικές
ΘΕΜΑ Β΄
Β1. Η ελευθερία του φυσικού ανθρώπου (Φ.Α.) πηγάζει από την δυνατότητα που έχει να αυτοκαθορίζεται. Είναι, δηλαδή, αυτόνομος και αυτεξούσιος και δεν αναγνωρίζει άλλη δύναμη πάνω του παρά τη δική του (επιθυμίες, σκέψεις…). Η αυτοβουλία του φυσικού ανθρώπου υφαίνει και το πλαίσιο μέσα στο οποίο ανθοφορεί η ελευθερία του, αφού αυτή ορίζεται «ως έχων ιδίαν βούλησιν». Ο αυτοκαθορισμός προϋποθέτει την αυτοεπιβεβαίωση και τη σύνδεση του «είναι» και του «φαίνεσθαι». Οι ανάγκες του, οι σκέψεις του και τα συναισθήματά του υπακούουν και διακονούν το Εγώ του και όχι ξένες – αλλότριες δυνάμεις ή επιταγές. Έτσι η ελευθερία του φυσικού ανθρώπου προϋποθέτει και συνεπάγεται την ικανότητά του να ορίζει αυτός όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν τη βαθύτερη ουσία της ύπαρξής του.
Β2. Με την ενεργητική σύνταξη ο συγγραφέας στοχεύει στην ανάδειξη του δρώντος υποκειμένου (ο άνθρωπος), ενώ με την παθητική προβάλλεται η πράξη – ενέργεια. Το ύφος στην ενεργητική σύνταξη είναι απλό, άμεσο, ζωντανό, ζωηρό, με σαφή νοήματα. Η παθητική σύνταξη προσδίδει στο λόγο πυκνότητα και αντικειμενικότητα, γιατί με αυτήν εξαίρονται ενέργειες και ιδέες και όχι πρόσωπα (Το ποιητικό αίτιο μπορεί να παραλείπεται).
***Στη φυσική κατάσταση από τον άνθρωπο καθορίζεται ο εαυτός του. Στην κοινωνική κατάσταση η κοινότητα παραδίδει (τον άνθρωπο) στον καθορισμό του.
Β3α. Η απάντηση βρίσκεται στο blog του συγγραφέα ΙΔΕΟπολις ,iliasgiannakopoulos.blogspot.com στο κείμενο: «Αλλοτρίωση: Ο άνθρωπος αιχμάλωτος της πραγματικότητάς του» (§1-3).
Β3β1.Ο καταναλωτισμός ως κυρίαρχη τάση και συμπεριφορά του σύγχρονου ατόμου ενοχοποιείται ως ένα βαθμό για το φαινόμενο της αλλοτρίωσης. Η κατανάλωση ξέφυγε από τα πλαίσια της φυσικής πράξης και μετασχηματίστηκε σε καταναλωτική βουλιμία. Διαπερνά όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης και καθοδηγεί αυτήν σε πράξεις και ενέργειες άσχετες με τους βασικούς όρους της υλικής διαβίωσης του ανθρώπου. Το άτομο έχει αναγάγει την κατανάλωση σε πρώτιστη αξία και το «έχειν» σε αυτοσκοπό. Ο καταναλωτισμός απορροφά κάθε ενδιαφέρον, κάθε ζωντανή δύναμη, κάθε προβληματισμό και πνευματική ενασχόληση με αποτέλεσμα ο εσωτερικός κόσμος να μένει στο περιθώριο. Οι ευκαιρίες για εξωτερικό πλουτισμό πολλαπλασιάζονται, ενώ αντιθέτως ελαχιστοποιούνται οι ευκαιρίες για την καλλιέργεια και την έκφραση του ψυχικού κόσμου. Το «είναι» του ανθρώπου υποβιβάζεται σε δεύτερη αξία και παύει να αποτελεί αυταξία. Η ψυχική καλλιέργεια και ο εσωτερικός πλουτισμός μεταπίπτουν σε «ύστερη» προτεραιότητα. Έτσι η υπερτροφία του «φαίνεσθαι» και η ατροφία του «είναι» συνιστούν στοιχείο διάσπασης της ανθρώπινης ενότητας, αφού το άτομο αδυνατεί να νιώσει ολοκληρωμένο. Ο μη ολοκληρωμένος όμως θεωρείται αλλοτριωμένος κι έτσι συντελείται η αποξένωση του ανθρώπου από τον εαυτό του. Ο καταναλωτικός άνθρωπος αντιμετωπίζει τον εσωτερικό του κόσμο ως ένα ξένο – αλλότριο κόσμο κι αυτό συνιστά την αυτοαλλοτρίωσή του. Γενικά ο καταναλωτισμός παράγει ένα νέο καταπιεστικό ολοκληρωτισμό που διεισδύει στο υπαρξιακό πεδίο κι αλλάζει τη φύση των ανθρώπων. Εξοστρακίζοντας, λοιπόν, ο καταναλωτισμός το ενδιαφέρον του ατόμου για το εσωτερικό περιεχόμενο της ζωής του, στην ουσία ακυρώνει ένα σημαντικό κομμάτι του εαυτού του, ενισχύοντας έτσι την εμφάνιση και ανάπτυξη της αλλοτρίωσης.
2.Για πολλούς μελετητές της ανθρώπινης ψυχολογίας και συμπεριφοράς ο καταναλωτισμός, ως κυρίαρχο στοιχείο των βιομηχανικών κοινωνιών, ευθύνεται ως ένα βαθμό για το φαινόμενο της αλλοτρίωσης. Ο καταναλωτισμός μονοδρομεί το ενδιαφέρον του σύγχρονου πολίτη στην απόκτηση, κατοχή και κατανάλωση υλικών αγαθών. Αγωνία καθημερινή και άγχος δυσβάσταχτο για το σημερινό άτομο είναι πλέον η ικανοποίηση των αναγκών που έχουν σχέση με μια μόνο πτυχή του, αυτής της βιολογικής. Το άτομο αδυνατεί να διακρίνει τις φυσικές από τις τεχνητές ανάγκες κι έτσι είναι δέσμιο ξένων επιλογών. Η ικανοποίηση των τεχνητών αναγκών δεν είναι προϊόν μιας ελεύθερης και προσωπικής επιλογής αλλά αποτέλεσμα ξένων επεμβάσεων στη συνείδησή του ή καλύτερα στο ασυνείδητό του. Έτσι το άτομο βρίσκεται διχασμένο ανάμεσα σ’ αυτό που είναι και σ’ αυτό που θα ήθελε να είναι κι ανάμεσα σ’ αυτό που κάνει και σε αυτό που θα ήθελε να πράξει. Νιώθει βαθιά μέσα του πως αδυνατεί να ελέγξει τις καταναλωτικές του προτιμήσεις και επιλογές και καθημερινά συνειδητοποιεί πως δεν είναι ο εαυτός του που προγραμματίζει την καταναλωτική του συμπεριφορά αλλά κάποιος «άλλος» που ενδεχομένως να βρίσκεται «μέσα» του, εμφανιζόμενος ως ο πραγματικός «εαυτός». Αυτή η σύγχυση και η διάσπαση της ανθρώπινης ύπαρξης μπροστά στην ανάγκη να ικανοποιήσει ανάγκες που του επιβάλλονται είναι που γεννά κι αποκαλύπτει το μέγεθος της αλλοτρίωσής του.
ΘΕΜΑ Δ΄ -ΈΚΘΕΣΗ
Η ανάλυση του θέματος βρίσκεται στο blog του συγγραφέα ΙΔΕΟπολις ,iliasgiannakopoulos.blogspot.comστο κείμενο: «Αλλοτρίωση: Ο άνθρωπος αιχμάλωτος της πραγματικότητάς του».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου