ΑΝΑΠΗΡΙΑ: Από τον “Καιάδα”*** στην “Συμπερίληψη”

           &Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπουλος, Blog "ΙΔΕΟπολις" 

       *Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία (3Δεκεμβρίου).

    **Ένα οφειλόμενο μνημόσυνο στους 283 ανάπηρους Έλληνες στρατιώτες που εκτελέστηκαν στις 30 Νοεμβρίου 1943 από τους Γερμανούς κατακτητές σε συνεργασία με τα ελληνικά τάγματα ασφαλείας και στους 110 εκτελεσθέντες αναπήρους στρατιώτες στη Ριτσώνα την 16^η Μαΐου του 1944.

      “Στον δρόμο για την κορυφή μην ποδοπατάς τους ανθρώπους που θα βρεθούν μπροστά σου. Πάρ΄ τους μαζί σου!”

         Η αξιολόγηση μιας κοινωνίας είναι συνάρτηση του αξιολογικού (ών) κριτηρίου(ων) που επιλέγουμε. Το ίδιο ισχύει και για το βαθμό προoδευτικότητας μιας κοινωνίας, όταν βρεθούμε στην ανάγκη να την χαρακτηρίσουμε ή να την  εντάξουμε στην ομάδα των "προοδευμένων" κοινωνιών.
         Πολλοί για την αξιολόγηση μιας κοινωνίας αρέσκονται να λαμβάνουν ως μοναδικό αξιολογικό κριτήριο τους οικονομικούς δείκτες. Θεωρούν, δηλαδή, πως ο υλικός πλούτος μιας κοινωνίας αποτυπώνει με ενάργεια το επίπεδο μιας κοινωνίας σε όλους τους τομείς.
         Ωστόσο, και χωρίς να παραβλέπονται οι οικονομικοί δείκτες  ως αξιολογικό κριτήριο, θα ήταν άδικο και επιστημονικά παράταιρο αν δεν εστιάσουμε και σε ένα άλλο κριτήριο που αποτυπώνει με το δικό του μοναδικό τρόπο  όχι  μόνον την "προοδευτικότητα" μιας κοινωνίας, αλλά και τον "πλούτο" της. Πλούτο όχι βέβαια υλικό, αλλά ηθικό και πνευματικό, πλούτο κοινωνικό.
          Κι αυτό το κριτήριο δεν είναι άλλο από το "γλωσσικό"  κριτήριο (έννοιες, λέξεις...).
          Οι ειδικοί θεωρούν πως ο "γλωσσικός" πλούτος μιας κοινωνίας δεν είναι μόνον η αντανάκλαση μιας πραγματικότητας, αλλά και ο κατασκευαστής-δημιουργός μιας πραγματικότητας. Οι Λέξεις, δηλαδή, ως η εικόνα και ταυτόχρονα ως ο δημιουργός της πραγματικότητας.

                 

          Περιδιαβαίνοντας τον γλωσσικό πλούτο των σημερινών κοινωνιών μας είναι δύσκολο να μην εστιάσεις και στη λέξη "συμπερίληψη" ή "συμπεριληπτικότητα" που έχει κυριαρχήσει απόλυτα σε όλα τα επίπεδα.
           Στο βαθμό, λοιπόν,  που οι λέξεις αντικατοπτρίζουν τις αφανείς ή και εμφανείς διεργασίες της κοινωνίας θα ήταν ασυγχώρητη παράλειψη και ανεξήγητος στρουθοκαμηλισμός αν δεν τονίζαμε την πρόοδο των σύγχρονων κοινωνιών, όπως αυτή αισθητοποιείται και από τις λέξεις "συμπερίληψη-συμπεριληπτικότητα".
           Αν και παλιά η έννοια, την τελευταία δεκαετία κυριαρχεί στο λεξιλόγιό μας υποβοηθούμενη και από κάποιες θετικές πτυχές της "Πολιτικής Ορθότητας”. Αποκρυπτογραφεί και αναδεικνύει τις νέες τάσεις της εποχής μας και στο νοηματικό της φορτίο εμπερικλείει εκτός των άλλων και την κοινωνική ευαισθησία απέναντι στους "διαφορετικούς" και στους "αποκλεισμένους".
         Η συμπερίληψη (από το *συμπεριλαμβάνω) συνιστά μία συνειδητή διαδικασία αποδοχής και ενσωμάτωσης στο κοινωνικό σώμα όλων των ατόμων ανεξάρτητα από τις τυχόν ιδιαιτερότητές τους (πολιτιστικές, σωματικές...). Ο σεβασμός σε κάθε ιδιαιτερότητα και σε κάθε διαφορετική ταυτότητα λειαίνει το έδαφος για την εξάλειψης κάθε μορφής διάκρισης ή και αποκλεισμού.
         Με άλλα λόγια η συμπερίληψη ως “ηθική επιταγή” και “κοινωνική βιοθεωρία” αναγνωρίζει και αναδεικνύει τη διαφορετικότητα του ατόμου (φύλο, εθνικότητα,  ηλικία, θρησκευτικές ή ιδεολογικές πεποιθήσεις, αρτιμέλεια...) θεωρώντας την ως "κοινωνικό πλούτο".

                     

           Συμπερίληψη και Διαφορετικότητα βαδίζουν παράλληλα χωρίς να ταυτίζονται νοηματικά.

                             Exclusiveness = Aποκλειστικότητα

                             Inclusiveness = Συμπεριληπτικότητα

        Έτσι τα άτομα αυτά σε μια ανεκτική, πολυπολιτισμική και συμπεριληπτική κοινωνία λαμβάνονται ως ισότιμα μέλη με δικαιώματα και ευκαιρίες για ανάπτυξη και ολοκλήρωση.
           Η συμπεριληπτικότητα δρα πολλαπλασιαστικά στην λειτουργία και των άλλων αξιών της κοινωνίας στο βαθμό που εξασφαλίζει την εμβληματική θέση του Μαρξ:
        "Από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του".
           Με αυτά τα δεδομένα θα ήταν άδικο να μην αναγνωρίσουμε τα θετικά βήματα της κοινωνίας μας και παρά τις κάποιες καθυστερήσεις ή παραλείψεις της.
          Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά είναι τα βήματα στην φροντίδα και παροχή ευκαιριών (εργασία, εκπαίδευση...) στα άτομα με αναπηρία. Κι αυτό γιατί κοινωνία μας φαίνεται να έχει απελευθερωθεί από κάποια συντηρητικά στερεότυπα του παρελθόντος που καταδίκαζαν τα άτομα με αναπηρία (ΑΜΕΑ) στην περιφρόνηση και στην απόρριψη.
           Το πέρασμα από τον "Καιάδα" ( όσο κι αν αυτός θεωρείται προϊόν Μύθου σύμφωνα με νεότερες έρευνες) στην "συμπεριληπτική" κοινωνία συνιστά μία μεγάλη κατάκτηση και μία νίκη του ανθρωπισμού και του πολιτισμού μας γενικότερα.
          Κι αυτό γιατί η ίδια η κοινωνία με τη συμπεριφορά της (θεσμοί, νοοτροπία...) στέκεται αρωγός στα προβλήματα των ΑΜΕΑ και προσπαθεί να απαλύνει τον πόνο που προκάλεσε η "ατεχνία" της φύσης σε αυτά (δεν θα πω αδικία γιατί αυτή προϋποθέτει σκοπό-δόλο).

           Η κοινωνική μέριμνα και αλληλεγγύη στα ΑΜΕΑ πέραν όλων των άλλων καταυγάζει ό,τι πιο θετικό υπάρχει στην ανθρώπινη φύση και στον ίδιο τον πυρήνα της συγκρότησης των ανθρώπινων κοινωνιών.
             Διαπαιδαγωγεί το σύνολο των ανθρώπων στην ανιδιοτελή προσφορά στον πάσχοντα και γενικότερα στην καλλιέργεια και έκφραση θετικών συναισθημάτων προς το συνάνθρωπό μας.
         Υπενθυμίζει, επίσης, στον άνθρωπο την κοινή μας μοίρα και το σημαντικότερο πως ο καθένας εύκολα μπορεί να "μετακυλίσει" από τη μία κατάσταση (θετική) σε μία άλλη αρνητική και απευκταία (το ευμετάβλητον της ανθρώπινης τύχης).
         Στα θετικά της συμπερίληψης στο χώρο των ΑΜΕΑ θα πρέπει συνυπολογιστεί και η φραγή σε κάθε σκέψη για ανωτερότητα των "κανονικών". Μία ανωτερότητα που τρέφει το τέρας του ρατσισμού σε συνδυασμό με την υποτιθέμενη "κατωτερότητα" των άλλων.

         Ο άυλος, λοιπόν,  πλούτος της κοινωνίας μας είναι η ευαισθητοποίηση των μελών της σε θέματα αναπηρίας και η διαπαιδαγώγησή τους στον τρόπο με τον οποίον μπορούν να απελευθερωθούν από τα δεσμά κάποιων αναχρονιστικών και δεσποτικών συνάμα στερεοτύπων αλλά και από τον ναρκισσισμό του δήθεν "κανονικού".

             Με τη συμπερίληψη, επομένως,  σε θέματα αναπηρίας η κοινωνία μας καθίσταται όχι μόνον πιο δημοκρατική και ανθεκτική αλλά και πιο ισχυρή. Και μία κοινωνία είναι ισχυρή όχι μόνον από το "κατά κεφαλήν εισόδημα" αλλά και από το περίσσευμα της ανθρωπιάς της προς τους αδύναμους και ανήμπορους.

           Μία ανθρωπιά που δεν εκδηλώνεται ως  μία υποκριτική λύπηση, αλλά ως μία έμπρακτη και συνειδητή βοήθεια στον συνάνθρωπό μας. Αυτή η βοήθεια δρα απελευθερωτικά για το υποκείμενο αφού πηγάζει από έναν συγκλονισμό της συνείδησής του σε θέματα που υπερβαίνουν τα εγωιστικά όριά του.
          Κι αυτό γιατί στην κοινωνία ισχύει ένας πανάρχαιος και συμπαντικός νόμος. Ο νόμος του υπάρχουμε "ένεκεν αλλήλων" (Μάρκος Αυρήλιος).
           Οι άνθρωποι, λοιπόν, "γεγόνασιν ένεκεν αλλήλων" και "διά των άλλων". Και σε αυτούς τους "αλλήλους" και τους "άλλους" συνυπολογίζονται και οι άνθρωποι-συνάνθρωποί μας με αναπηρία. 

 

         **1.«Τα ξημερώματα της 30ης Νοεμβρίου 1943 εκτελούνται από τους Γερμανούς κατακτητές 283 Έλληνες στρατιώτες με αναπηρία. Οι ανάπηροι Έλληνες στρατιώτες , οι ήρωες της Κορυτσάς και της Χιμάρας, του Ρούπελ και της Κρήτης, θύμιζαν πολλά στους ηττημένους νικητές Γερμανούς και Ιταλούς, στους δοσίλογους, κουκουλοφούρους και μαυραγορίτες»,(Newsbomb.gr Δρ. Θεοφάνης Μαλκίδης).

          2.Την 16^η Μαΐου του 1944 οι Γερμανοί για αντίποινα εκτελούν 110 αναπήρους στρατιώτες στη Ριτσώνα.

       ***Ο Καιάδας  με την κυριολεκτική του σημασία παραπέμπει στο βάραθρο κοντά  στην αρχαία Σπάρτη όπου έριχναν τους αιχμαλώτους, τους εχθρούς, τους προδότες, τους εγκληματίες και τους καταδικασθέντες σε θάνατο(Παυσανίας). Η παράδοση που θέλει να έριχναν τα ανάπηρα και καχεκτικά παιδιά για να διασφαλίσουν την ευγονική της φυλής τους φαίνεται (και σύμφωνα με νεότερες έρευνες) να μην ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Στην μεταφορική της σημασία η λέξη “Καιάδας” παραπέμπει στην απόρριψη και τον εξοβελισμό.