Κριτήριο Αξιολόγησης στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γ΄ Λυκείου (Η Ανεκτικότητα)

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Η αρετή της Ανεκτικότητας

1. «Φανατικός και Μισαλλόδοξος δεν είναι απλώς όποιος είναι πεισμένος ότι οι δικές του αξίες, απόψεις και προτάσεις είναι ορθότερες. Το αποφασιστικό παραπέρα βήμα που κάνει είναι ότι αποκλείει εκ των προτέρων το να έχουν οι άλλοι ορθές αξίες, απόψεις και προτάσεις. Δεν είναι αυτός που έχει κάνει δικές του ορισμένες απόψεις επειδή πιστεύει ότι είναι ορθές, αλλά αντίθετα αυτός που προβάλλει ως ορθές τις απόψεις του αποκλειστικά και μόνο επειδή είναι δικές του. Απορρίπτει έτσι τις απόψεις των άλλων όχι για την ουσία τους αλλά για την προέλευσή τους, τις πολεμά αποκλειστικά και μόνο επειδή δεν είναι δικές του.

                              

2. Στο σημείο αυτό φαίνεται η ηθική υπεροχή της ανεκτικότητας, αλλά και ο άρρηκτος σύνδεσμος της ηθικής με τον ορθό λόγο. Η στάση του φανατικού και μισαλλόδοξου είναι ακραία εγωιστική και ανορθολογική. Τοποθετεί τον εαυτό του πριν από οποιαδήποτε άποψη ή αξία, πριν από οποιοδήποτε επιχείρημα. Σ’ αυτό δεν αλλάζει τίποτε αν τυχόν εννοεί τον εαυτό του εντελώς ατομιστικά ή τον ταυτίζει με κάποιο συλλογικό εγώ: μια εθνότητα, μια θρησκευτική κοινότητα ή μια ποδοσφαιρική ομάδα.

3. Σταθερό παραμένει το γεγονός ότι το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να χωρίζει τον κόσμο στα δύο, σε ό,τι είναι δικό του και ό,τι είναι ξένο, σε εχθρούς και φίλους. Στην επικοινωνία του με τους άλλους (που δεν ανήκουν στην ίδια εθνότητα, θρησκεία ή ομάδα) αυτό που εξετάζει πρώτο είναι η προέλευση των απόψεων, το αν δηλαδή πηγάζουν από το ατομικό ή συλλογικό εγώ με το οποίο ταυτίζει τον εαυτό του, οπότε οι απόψεις είναι αυτοδίκαια αυτές που πρέπει να επικρατήσουν, ή αν προέρχονται από κάπου αλλού, οπότε οι απόψεις αυτές πρέπει αυτοδίκαια να απορριφθούν. Ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία είναι αυτό ακριβώς: η ηθική και πολιτική αυτοδικία.

4. Αντίθετα, η ανεκτικότητα είναι η στάση εκείνου που, αν επιμένει στις απόψεις του, είναι επειδή έχει προηγουμένως προσπαθήσει να ελέγξει την ορθότητά τους. Είναι η στάση εκείνου που αναγνωρίζει και στους άλλους την ικανότητα να ελέγχουν αντίστοιχα τις δικές τους. Είναι η στάση εκείνου που δέχεται εκ των προτέρων ότι μπορεί να έχει κάνει λάθος στις εκτιμήσεις του και που θεωρεί ευπρόσδεκτα τα επιχειρήματα των άλλων, γιατί τον βοηθούν να οξύνει τον έλεγχό του. Ο ανεκτικός είναι, έτσι, σε τελευταία ανάλυση, εκείνος που κατά την αναζήτηση του πρακτέου σέβεται τους άλλους ως πρόσωπα ισότιμα μεταξύ τους και με τον ίδιο του τον εαυτό, και εξαρτά τη λήψη της ορθής αποφάσεως από τον αμοιβαίο καλόπιστο έλεγχο των ανταλλασσόμενων επιχειρημάτων.

5. Η αναγνώριση ίσης αξίας σε όλους τους ανθρώπου δεν είναι ούτε ισοπεδωτική παράκαμψη των ιδιαιτεροτήτων του κάθε προσώπου ούτε εξάλλου ιδεολογική κενολογία. Αποτελεί αντίθετα την προϋπόθεση του σεβασμού της ιδιαιτερότητας του κάθε ατόμου ή της κάθε πολιτιστικής κοινότητας. Φυσικά θέτει ταυτόχρονα και ένα όριο στην αναγνώριση της ατομικής και συλλογικής ιδιαιτερότητας. Το όριο αυτό είναι, όμως, αναγκαίο. Γιατί χωρίς αυτό δε θα ήταν δυνατό η κάθε ιδιαιτερότητα να γίνει σεβαστή από τους άλλους, δε θα υπήρχε θεσμική κατοχύρωση ότι η συνείδηση της ιδιαιτερότητας δε θα εκτρεπόταν σε φανατισμό και μισαλλοδοξία, σε επιχείρηση εξολόθρευσης όσων είναι διαφορετικοί από εμάς. Η ηθική της ανεκτικότητας είναι ηθική της ειρήνης.

6. Αξιώνει από όλους μας, εν όψει του γεγονότος ότι μας χωρίζουν πολλά πράγματα, να προτάσσουμε πάντα αυτά που μας ενώνουν. Και σήμερα μας ενώνουν πολύ περισσότερα πράγματα από όσα ένωναν τους ανθρώπους σε παλιότερες εποχές. Μας ενώνει όχι απλώς η επιθυμία αποφυγής του πολέμου, αλλά και η συνείδηση ότι μόνο με το συντονισμό των προσπαθειών όλων μας μπορούν πια να εξασφαλιστούν και οι φυσικές και οι βιολογικές προϋποθέσεις της επιβίωσής μας».

(Δημοσίευμα)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Ανθρώπινα Δικαιώματα

(Παρόν και μέλλον)

1. Το «δικαίωμα στη διαφορά και την ιδιαιτερότητα» κάθε ανθρώπου πρέπει να γίνει σεβαστό από το κράτος και την κοινωνία, ως μια από τις βασικότερες προϋποθέσεις για την αυτοολοκλήρωση του ατόμου. Στις δημοκρατικές κοινωνίες ολοένα και περισσότερο ενισχύεται η άποψη πως τα δικαιώματα εκείνων που σκέπτονται διαφορετικά, της μειοψηφίας γενικότερα, πρέπει να προστατεύονται αποτελεσματικότερα. Η Πράσινη Βίβλος της ΕΟΚ για την εκπαίδευση συμπεριέλαβε στις γενικές αρχές της και το δικαίωμα στη διαφορά: «Τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να μορφώνουν τους νέους με βάση τις αρχές της δημοκρατίας, της καταπολέμησης των ανισοτήτων, της ανεκτικότητας και του σεβασμού της ΔΙΑΦΟΡΑΣ». Αυτό, φαίνεται να αποτελεί κομβικό στοιχείο της πολιτικής και κοινωνικής δημοκρατίας των επόμενων δεκαετιών.

           

2. Τα προβαλλόμενα αιτήματα για «δικαίωμα στη διαφορά» και «ενότητα στη διαφορετικότητα» συνιστούν ως ένα βαθμό μια αμυντική στάση του σύγχρονου ατόμου απέναντι στους ισοπεδωτικούς μηχανισμούς της κοινωνίας, η οποία επιβραβεύει και προωθεί τη λογική και το πρότυπο του «ομοιόμορφου» και του «συναινετικού». Το «δικαίωμα στη διαφορά» ήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι διάφορες θρησκευτικές, εθνικές και φυλετικές μειονότητες και με αφορμή τον αγώνα που δίνουν διάφορα εθνικά κινήματα για αυτοδιάθεση και απελευθέρωση από τον ξενικό ζυγό, που δεν τους αναγνωρίζει τα στοιχεία της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους. Το «δικαίωμα στη διαφορά» συνδέεται πολύ στενά με το δικαίωμα στην ελευθερία της σκέψης και με τη δυνατότητα του σύγχρονου ατόμου να έχει της δική του σκέψη. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είχε επισημάνει την αξία του «δικαιώματος στη διαφορετική σκέψη» και την είχε συνδέσει άμεσα με την ελευθερία.

                                                                              (Ηλίας Γιαννακόπουλος)

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

«Σε βρίσκει η Ποίηση»

1.   Εκεί που σκέφτεσαι αν επειδή το θέλησες και μόνο

2.   μπορεί ν’ ανοίξει ο δρόμος προς τον άλλο

3.   ν’ απλώσουν τα όρια για συναρπαστικές διασταυρώσεις

4.   ή τουλάχιστον να γίνει πιο ανθρώπινη η μοναξιά

5.   αν φτάνει που έμαθες πολλά που πριν δεν τα λογάριαζες

6.   ώστε να φύγει η δυσπιστία για όποιον δεν σου μοιάζει

7.   να σταματήσει ο χλευασμός για εκείνον που θέλει να σου μοιάσει να σβήσει ο φθόνος γι’ αυτόν που σε ξεπερνάει

8.   να χαθεί η περιφρόνηση για εκείνον που έμεινε πιο πίσω

9.   να νικηθεί ο φόβος μπροστά σ’ αυτόν που τιμωρεί

 10.                                                                                                                    να καταργηθεί το δέος για εκείνον που εξουσιάζει

11.                                                                                                                                να διαλυθεί η μέθη από την εξουσία που για λίγο απέκτησες

12.                                                                                                                                εκεί που παλεύεις ν’ αποτινάξεις τα νέα δεσμά

13.                                                                                                                                που ήρθαν μετά το ξέσπασμα της ανταρσίας σου

14.                                                                                                                                που αγωνίζεσαι για την ελευθερία κι έπειτα βλέπεις.

(Τίτος Πατρίκιος)

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄

Α1.Δώστε περιληπτικά τις διαφορές ανάμεσα στον φανατικό – μισαλλόδοξο και την ανεκτικότητα (§1-4) σε 100 λέξεις (Κ.1).

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β΄

Β1α.Βάλτε στο τέλος των προτάσεων τη λέξη Σωστό ή Λάθος(Κ.2):

α. Η ολοκλήρωση του ανθρώπου είναι συνάρτηση του δικαιώματος στη διαφορά (…).

β.Το «δικαίωμα στη διαφορά» βαδίζει παράλληλα με το πρότυπο του «συναινετικού» (…).

γ.Το «δικαίωμα στη διαφορά» αναιρεί το «δικαίωμα στη διαφορετική σκέψη» (…).

δ. Το «δικαίωμα στη διαφορά» ενισχύει στην άμυνά μας απέναντι στην πίεση για ομοιομορφία (…).

ε.Το «δικαίωμα στη διαφορά» δεν σχετίζεται και με τον αγώνα των μειονοτήτων για αυτοδιάθεση (…).

Μονάδες 5

Β2α. Ποια βασική ιδέα του συγγραφέα του Κ.2 υποστηρίζουν τόσο η επίκληση της Πράσινης Βίβλου της ΕΟΚ όσο και της Ρόζας Λούξεμπουργκ; Αναπτύξτε με συντομία την αποτελεσματικότητα αυτής της τεχνικής καθώς και της απόλυτης παρουσίας του γ΄ Ενικού Πληθυντικού Προσώπου.

Μονάδες 8

β. Στην §6 του Κ.1 κυριαρχεί το α΄ Πληθυντικό Πρόσωπο. Να βρείτε 3 παραδείγματα και να αναλύσετε τη λειτουργία και το υφολογικό αποτέλεσμα του προσώπου αυτού.

Μονάδες 7

Β3. Να αναπτύξετε τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας του Κ.2 συνδέει τη θέση της Ρόζας Λούξεμπουργκ περί ελευθερίας με το «δικαίωμα στη διαφορά» και στη «διαφορετική σκέψη».

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ΄- Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Γ1.Να βρείτε στο ποίημα δύο αναφορές στην αναγκαιότητα – αξία της ανεκτικότητας και να σχολιάσετε το ρόλο της στις διαπροσωπικές σχέσεις. Να βρείτε και να σχολιάσετε δύο εκφραστικά μέσα.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ΄ - Έ Κ Θ Ε Σ Η

Σε άρθρο σας στη διαδικτυακή εφημερίδα του σχολείου σας αναπτύσσετε: α. Τη συμβολή της ανεκτικότητας στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, στην κοινωνική συνοχή και στη δημοκρατία και β. Τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να καλλιεργηθεί η ανεκτικότητα και ιδιαίτερα από το σχολείο (Τίτλος άρθρου: «Όλοι ίσοι και διαφορετικοί: Η αρετή της ανεκτικότητας»).

Μονάδες 30

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄- Περίληψη

Α1. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα (§1-4) καταγράφονται οι διαφορές ανάμεσα στον φανατικό – μισαλλόδοξο και την ανεκτικότητα. Αρχικά προβάλλεται η εμμονή του Φ-Μ να προβάλλει και να εμπιστεύεται ως ορθές μόνο τις δικές του απόψεις. Χαρακτηρίζεται από εγωισμό και ανορθολογισμό. Προβαίνει, επίσης, σε έναν διαχωρισμό ανάμεσα στο «δικό» του και το «ξένο» εστιάζοντας μόνο στην πηγή των απόψεων. Από την άλλη πλευρά η ανεκτικότητα διακρίνεται από τον ορθολογισμό και την ανοχή στις απόψεις του άλλου. Αποδέχεται τα λάθη και τα επιχειρήματα των άλλων μέσα από έναν καλόπιστο διάλογο. Οι διαφορές αυτές αισθητοποιούν την ηθική υπεροχή της ανεκτικότητας.

       Θ Ε Μ Α  Β΄

Β1α. α.Σ, β.Σ, γ.Λ, δ.Σ, ε.Λ.

Β2α. Στο Κ.2 ο συγγραφέας προβάλλει εμφαντικά την αξία και το ρόλο του «δικαιώματος στη διαφορά» στη ζωή των σύγχρονων κοινωνιών. Προς το σκοπό αυτό χρησιμοποιεί ως τεχνική πειθούς την «Επίκληση στην Αυθεντία». Με τη βοήθεια αυτής της τεχνικής ο συγγραφέας προσδίδει κύρος και αξιοπιστία στη βασική του διαπίστωση, αφού τόσο η ΕΟΚ-Ε.Ε. όσο και η γνωστή Ρόζα Λούξεμπουργκ προβαίνουν στις ίδιες διαπιστώσεις για την αναγκαιότητα του «δικαιώματος στη διαφορά». Την αποτελεσματικότητα αυτής της τεχνικής την ενισχύει και η ουδετερότητα του γ΄ Ενικού και Πληθυντικού προσώπου. Ο «απρόσωπος» και ο αντικειμενικός χαρακτήρας αυτού του προσώπου δρα ενισχυτικά στην αξιοπιστία των θέσεων του συγγραφέα αφού εμπεριέχει την αμεροληψία και το στοιχείο της γενικής αποδοχής. Ο συγγραφέας εμφανίζεται αποστασιοποιημένος από υποκειμενικές θεωρήσεις κι έτσι οι βασικές διαπιστώσεις περιβάλλονται από καθολικό κύρος.

β. Η κυριαρχία του α΄ Πληθυντικού προσώπου στην §6 του Κ.1 είναι απόλυτη και προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Οι τύποι «μας» (7 φορές) και το ρήμα «προτάσσουμε» δηλώνουν εμφανέστατα την ανάγκη μιας καθολικής και συλλογικής προσπάθειας για την ειρηνική επιβίωση του ανθρώπου πάνω στις αρχές της αρετής της «ανεκτικότητας». Με το πρόσωπο αυτό ο συγγραφέας φαίνεται να συμμετέχει στην κοινή αγωνία και προσπάθεια των ανθρώπων. Η χρήση του αποπνέει την ανάγκη – προτροπή ενός συλλογικού χρέους και ευθύνης – δραστηριοποίησης για την δημιουργική και γόνιμη συνύπαρξη των ανθρώπων. Εντάσσει ο συγγραφέας το Εγώ του στο Εμείς κι έτσι δημιουργείται ένα κλίμα αμεσότητας και οικειότητας με τον δέκτη – αναγνώστη. Έτσι ο αναγνώστης ευαισθητοποιείται και δραστηριοποιείται στην οργάνωση της προσωπικής και κοινωνικής του ζωής στα πλαίσια της ανεκτικότητας. Τέλος, με το πρόσωπο αυτό οι προτάσεις και οι θέσεις – προτροπές του συγγραφέα αποκτούν καθολική ισχύ.

Β3.Σύμφωνα με την εμβληματική φράση της Ρόζας Λούξεμπουργκ η Ελευθερία συνδέεται άμεσα με τη διαφορετικότητα και ιδιαίτερα στο χώρο της σκέψης. Κι αυτό γιατί η ελευθερία εδράζεται στο πρωτότυπο και στην αυθεντικότητα. Εξάλλου η ομοιομορφία και το κοινότυπο δρουν ανασταλτικά στη βίωση και έκφραση της ελευθερίας. Η αυτοβουλία, το αυτεξούσιο και η μοναδικότητα του ατόμου ως υποκείμενο συνιστούν τα βάθρα της ελευθερίας που εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους. Ιδιαίτερα στις μέρες μας η ελευθερία ανιχνεύεται σε εκείνους τους ανθρώπους που αντιστέκονται στις σειρήνες και μηχανισμούς ποδηγέτησης και ισοπέδωσης των ανθρώπινων ιδιαιτεροτήτων. Έτσι η «διαφορετική σκέψη» αποτυπώνει και το μέγεθος της ελευθερίας αφού ο φορέας της διεκδικεί το δικαίωμα στην αυθεντικότητα και στην αυτοβουλία… Εξάλλου το «δικαίωμα στη διαφορά» βαδίζει παράλληλα με τη δυνατότητα της διαφορετικής σύλληψης και ερμηνείας της πραγματικότητας που αποτυπώνεται και εξωτερικεύεται ως σκέψη. Έτσι αυτή η «διαφορετικότητα στη σκέψη» εμπλουτίζει και τον πολιτισμό που κινείται και στοχεύει στην πολλαπλότητα των πραγμάτων που με τη σειρά της γονιμοποιεί την αλλαγή και την πρόοδο.

                                          ΘΕΜΑ  Γ  -  Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Στο συγκεκριμένο ποιητικό απόσπασμα προβάλλεται ως αίτημα – αναγκαιότητα η ανεκτικότητα απέναντι στο διαφορετικό. Συγκεκριμένα καταγράφεται η αξία της ως προϋπόθεση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων και μιας ειρηνικής και γόνιμης συμβίωσης. Οι σχετικές αναφορές υπάρχουν στους στίχους 2-3 και 6.

Ειδικότερα αναδεικνύεται η ανάγκη μιας επικοινωνίας «προς τον άλλο», με την έννοια του διαφορετικού. Τα υψηλά τείχη που φράζουν τους δρόμους κι εμποδίζουν την επικοινωνία των διαφορετικών στοιχείων (άνθρωποι, ιδέες…) πρέπει να κατεδαφιστούν. Κι αυτό γιατί έτσι θα διευκολυνθούν οι γόνιμες «διασταυρώσεις» - «προσμείξεις» και θα διευρυνθούν τα όρια των ευκαιριών για την ανάδειξη νέων μορφών ζωής και ανθρώπινων σχέσεων. Γιατί αυτό που προάγει το «νέο» είναι ο συγχρωτισμός και ο συμπλησιασμός με το διαφορετικό μέσα από την αρετή της ανοχής.

Στους στίχους 5-6 αναδεικνύεται ο ρόλος της ανεκτικότητας σε ό,τι δεν γνωρίζουμε ή απορρίπταμε. Αυτό προκαλεί ή ενθαρρύνει τη «δυσπιστία» σε όποιον είναι για εμάς ο «άλλος», ο «ανόμοιος», ο «ξένος». Έτσι η ανεκτικότητα βοηθά την απολύτρωσή μας από τη φοβία προς το διαφορετικό και βοηθά στον ψυχολογικό και κοινωνικό εμπλουτισμό μας. Αποτέλεσμα οι ανθρώπινες σχέσεις να είναι πιο ειλικρινείς και να συμβάλουν θετικά στην ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων, στην πρόοδο και στην εξέλιξη.

 

Τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την προβολή της βασικής θέσης είναι: α. Το β΄ Ενικό Πρόσωπο (σκέφτεσαι, θέλησες, έμαθες…) και β. Εικόνες / Μεταφορά (ν’ ανοίξει ο δρόμος/ ν’ απλώσουν όρια). Και τα δύο αυτά μέσα προσδίδουν αμεσότητα, ζωντάνια και μία παραστατικότητα. Έτσι προβάλλεται εμφαντικά ο ρόλος της ανεκτικότητας σε πολλά επίπεδα της προσωπικής και κοινωνικής ζωής. Λειτουργούν με μία θεατρική τεχνική μέσα στην οποία διαφαίνεται ένας υπολανθάνων διάλογος που με τη σειρά του εμπεριέχει έναν προτρεπτικό – συμβουλευτικό τόνο – χαρακτήρα.

 

                                         Θ Ε Μ Α  Δ - Ε Κ Θ Ε Σ Η

Χρήσιμο υλικό για την ανάλυση – γραφή της έκθεσης βρίσκεται στο blog "ΙΔΕΟπολις", iliasgiannakopoulos.blogspot.com του συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου με τίτλο: 1.«Η ανεκτικότητα ως ατομική αρετή και κοινωνική αξία», 2.«Τρόπος επώασης της ανεκτικότητας», 3.«Ανεκτικότητα και η “αρχή της αβεβαιότητας”», και 4.«Ανεκτικότητα και Ηθικός σχετικισμός». Επικουρικά δίνεται κι ένα υποτυπώδες σχεδιάγραμμα για την ανάπτυξη του θέματος. Συμπληρωματικά δίνονται ως πρόταση δύο παραλλαγές Προλόγων και Επιλόγων ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο. Βοηθητικό στοιχείο συνιστούν και οι δύο § ως πρόταση – τρόπος αντιμετώπισης κάποιου (x) αρνητικού φαινομένου με βάση την ανεκτικότητα.

 

Σχεδιάγραμμα

                       Α΄ Ερώτημα – Η αναγκαιότητα της Ανεκτικότητας

1. Παγκοσμιοποίηση (ανοιχτή κοινωνία – αλληλεπιδράσεις – συγκρητισμός – ανάγκη να γνωρίσουμε και να συμβιώσουμε με το διαφορετικό), 2. Μειονότητες – Ξενοφοβία – Ρατσισμός – Εθνικισμός, 3. Αίτημα για εσωτερική ελευθερία – αυτοπροσδιορισμός, 4. Φαινόμενα φανατισμού – μισαλλοδοξίας – βίας.

                       Β΄ Ερώτημα – Η αξία της Ανεκτικότητας

1. Υποστάσεις Ατόμου (Ηθική – Κοινωνική ωρίμανση/ Κοινωνική ολοκλήρωση/ Πνευματική εξέλιξη), 2. Κοινωνία (κοινωνική συνοχή, κοινωνική πρόοδος), 3. Δημοκρατία (διάλογος, διαφωνία, πολλαπλότητα, πολυφωνία), 4. Διεθνιστικό πνεύμα – αλληλοκατανόηση λαών – ειρήνη.

                   Γ΄ Ερώτημα – Τρόποι καλλιέργειας της Ανεκτικότητας

1. Οικογένεια, 2. Σχολείο, 3. Ηθική διαπαιδαγώγηση, 4. Εμπλουτισμός δημοκρατίας, 5. Αποδοχή της ποικιλότητας, 6. Απαλλαγή από στερεότυπα περί «καθαρότητας» - «ανωτερότητας», 7. Πνευματική αρτίωση (ορθολογισμός…), 8. ΜΜΕ.

 

Πρόλογοι – Επίλογοι

                                   Α. Επικοινωνιακό πλαίσιο – Ομιλία

Πρόλογος

        Κυρίες και Κύριοι,

Η παρουσία σας στη σημερινή εκδήλωση πιστοποιεί με τον πιο αδιάψευστο τρόπο το ενδιαφέρον σας και την ευαισθησία σας πάνω σε θέματα ανθρώπινων σχέσεων. Η παρουσία του «άλλου», του «ξένου» και του «διαφορετικού» πάντοτε μας προβλημάτιζε και εμπόδιζε την επικοινωνία μας με αυτό. Στις μέρες μας το «ξένο» και το «διαφορετικό» μας ανησυχεί, κλονίζει τη βεβαιότητά μας και μέσα από αυτά τα συναισθήματα αναζητούμε την αξία της ανεκτικότητας και της ανοχής.

Επίλογος

      Κυρίες και Κύριοι,

Η καταγραφή των πλεονεκτημάτων της ανεκτικότητας καθιστά αναγκαία την αποδοχή της ως κοινωνικής αρετής, γιατί εμπεριέχει στοιχεία της Καντιανής «κατηγορικής προσταγής». Η ανεκτικότητα δεν αποτελεί μόνο το ανώτατο κριτήριο αξιολόγησης της ποιότητας του σύγχρονου πολιτισμού μας αλλά και μια «επιταγή» της παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας.

Σε έναν κόσμο που χειμάζεται από προβλήματα και αδιέξοδα η ανεκτικότητα μπορεί να αποτελέσει την αναγκαία προϋπόθεση πάνω στην οποία θα οικοδομηθούνται κοινωνίες του μέλλοντος όπου «κράτος και εξουσία» θα έχουν ο σεβασμός του άλλου, η ανοχή του διαφορετικού και η προβολή της αξίας της ποικιλότητας στη ζωή και τον πολιτισμό. Αν η πρόοδος και η εξέλιξη αποτελούν νόμο της ζωής, η ανεκτικότητα συνιστά τον αναγκαίο όρο για την πραγμάτωσή τους.

Ευχαριστώ για το ενδιαφέρον και την προσοχή σας και όλοι ευελπιστούμε να ζήσουμε σε μια κοινωνία, όπου το διαφορετικό θα προβάλλεται ως προτέρημα και το ξένο δε θα μας φοβίζει.

                             

                                 Β. Επικοινωνιακό πλαίσιο – Δοκίμιο

Πρόλογος

Οι δημοκρατικές και προοδευτικές κοινωνίες αξιολογούνται με κριτήριο το εύρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν κατακτήσει και κατοχυρώσει. Η αναγνώριση της διαφοράς και το δικαίωμα του ανθρώπου να δομεί την ταυτότητά του πάνω σε αυτή συνιστά ένα από τα κορυφαία δικαιώματα της «τρίτης γενιάς δικαιωμάτων» του ανθρώπου. Το «διαφορετικό», ο «άλλος» και το «ανόμοιο» συνυφαίνουν το μωσαϊκό των σύγχρονων κοινωνιών και καθιστούν αναγκαία την ανάδειξη και αποδοχή της «αρετής της ανεκτικότητας». Η ακριβής αξιολόγηση της συγκεκριμένης αρετής θα επιτευχθεί μόνο μέσα από τη διερεύνηση εκείνων των παραγόντων που επιβάλλουν την ανεκτικότητα ως ανώτατης δημοκρατικής και ανθρώπινης πολιτιστικής αξίας.

Επίλογος

«Εάν έπρεπε να ανεχτούμε από τους άλλους, όσα επιτρέπουμε στον εαυτό μας, τότε η ζωή μας θα ήταν ανυπόφορη». Η απαισιόδοξη αυτή διαπίστωση αναδεικνύει την αντιφατικότητα του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στο διαφορετικό και στους «άλλους». Επιβάλλεται, λοιπόν, άτομα και κοινωνία να επαναξιολογήσουμε τη στάση μας απέναντι στο διαφορετικό και να διαπαιδαγωγηθούμε στην αρετή της ανεκτικότητας. Οφείλουμε να συμφιλιωθούμε με τον πλησίον μας, να επικοινωνούμε με τους «άλλους» και να ζευγαρώσουμε τα ανόμοια. Εξάλλου η ίδια η τέχνη, η φύση, η εξέλιξη και η ίδια η ζωή προϋποθέτουν τη σύζευξη διαφορετικών πραγμάτων. Η ανεκτικότητα μπορεί να καταστεί η πρώτιστη ατομική και κοινωνικήαξία της εποχής μας

Πρόταση αντιμετώπισης αρνητικού φαινομένου

Στην αντιμετώπιση του […x…] μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά ο επαναπροσδιορισμός της βιοθεωρίας του σύγχρονου ανθρώπου και η θεμελίωση μιας καινούριας συμπεριφοράς πάνω στη βάση της λογικής της δικαιοσύνης, του σεβασμού και της ΑΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. Η ανεκτικότητα αποτελεί θεμελιώδη κανόνα της κοινωνικής συμβίωσης και ταυτόχρονα σημαντική ηθική αρετή. Είναι η αρετή που μας οδηγεί όχι μόνο να αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητα, αλλά και να αναγνωρίζουμε στον άλλο, ανεξάρτητα από χρώμα, φυλή, κοινωνική θέση, θρησκεία και γλώσσα, μια αξία. Μόνο όταν ο άνθρωπος καταφέρνει να αναπτύξει τη λογική του και την αγάπη του πιο πέρα από όσο μέχρι τώρα, μόνο όταν μπορέσει να οικοδομήσει έναν κόσμο που να στηρίζεται στην ανθρώπινη αλληλεγγύη και τη δικαιοσύνη, μόνο όταν μπορέσει να νιώσει πως στηρίζεται στο βίωμα της παγκόσμιας αδελφοσύνης, τότε μόνο θα βρει μια νέα μορφή ριζώματος, μόνο τότε θα μεταμορφώνει τον κόσμο σε αληθινά ανθρώπινη κατοικία και […x…] θα αποτελεί ένα ανάγνωσμα σελίδων από τις πιο μαύρες της ηθικής και αξιοπρέπειας του Homo Sapiens.

Για την επιτυχία των παραπάνω είναι επιτακτική η ανάγκη η κοινωνία να αποκτήσει σαφείς προσανατολισμούς, προτεραιότητες και αξίες θεμελιωμένες πάνω στη βάση της ισότητας όλων των ανθρώπων και της αποδοχής του δικαιώματος στη «διαφορά». Επιβάλλεται η κοινωνία να μπει σε μια δημιουργική κίνηση και να ανακαλύψει ότι, εκτός από τον ιδιώτη και το άτομο, το «αλόγιστο κέρδος» και τους «κώδικες της ζούγκλας», υπάρχουν οι άνθρωποι και οι πολίτες με τις ανάγκες και τους ορίζοντες της ζωής τους, οι άνθρωποι που αγωνιούν για το μέλλον, οι άνθρωποι που οραματίζονται μία κοινωνία με συνοχή, δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Ο συγχρωτισμός ιδεών και ανθρώπων αποτελεί βασική προϋπόθεση και προϊόν των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών και με την έννοια αυτή […x…]^­ ως τάση και συμπεριφορά, αποκλείεται απ’ αυτές ως αναιρετικό στοιχείο της εύρυθμης λειτουργίας τους.

 

*X = Ως  x  θεωρείται κάθε αρνητικό φαινόμενο…