ΠΙΑΛΕΙΑ: Η περιπέτεια μιας πλατείας

^­Προς κ. Δήμαρχο Δήμου Πύλης, αρχηγούς δημοτικής αντιπολίτευσης, δημοτικούς συμβούλους Πιαλείας, Πρόεδρο Κοινότητας Πιαλείας και κατοίκους κοινότητας Πιαλείας.

 

Βλέποντας ή διασχίζοντας την πλατεία του χωριού μας εύκολα ανατρέχεις σε λεξικά και βιβλία ιστορικά – αρχαιολογικά ή αρχιτεκτονικής για να ορίσεις την έννοια της Πλατείας. Στο τέλος αυτής της αναζήτησης καταλήγεις στις παρακάτω διαπιστώσεις και ευρήματα:

Τα δεδομένα

1. Η έννοια πλατεία ετυμολογικά πηγάζει από το επίθετο πλατύς – πλατεία – πλατύ που σημαίνει έναν χώρο ανοιχτό και ευρύ ως αντώνυμο του στενός.

 

2. Ιστορικά οι πλατείες ταυτίστηκαν με τον χώρο συγκέντρωσης των κατοίκων όπου ανταλλάσσονταν σκέψεις, ιδέες και προτάσεις για το παρόν και το μέλλον του τόπου (χωριού, πόλης…). Ταυτόχρονα οι πλατείες μετατράπηκαν ή λειτούργησαν και ως κέντρα οικονομικά, πολιτιστικά, πολιτικά και θρησκευτικά.

3. Οι πλατείες ευρισκόμενες στο κέντρο του χωριού αποτελούσαν-ούν σημείο αναφοράς κάθε επισκέπτη. Άρα η πλατεία αποτελεί το οικόσημο κάθε χωριού και φανερώνει την ταυτότητά του. Το όλον (χωριό) συμπυκνώνεται στο μέρος (πλατεία).

4. Σε γεγονότα έκτακτα (πυρκαγιές…) με τον ήχο της καμπάνας όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην πλατεία για ενημέρωση και λήψη αποφάσεων. Άτυπα, δηλαδή, η πλατεία λειτουργεί ως ένα μικρό κοινοβούλιο και παραπέμπει στην αρχαία αγορά όπου κυριαρχούσε η έντονη πολιτική συζήτηση και το εμβληματικό «Τις αγορεύειν βούλεται».

5. Η πλατεία, λοιπόν, πρέπει να διακρίνεται για την αισθητική και την λειτουργικότητά της. Να σηματοδοτεί, δηλαδή, την αίσθηση του ωραίου της κοινότητας και να διευκολύνει τις ποικίλες δραστηριότητες των κατοίκων της. Η πλατεία είναι ένας ζωντανός χώρος και όχι ένα κατασκεύασμα που κυριαρχούν τα άψυχα υλικά (τσιμέντο…). Η αισθητική μιας πλατείας δεν αντανακλά μόνον την αισθητική των κατοίκων, αλλά διαμορφώνει την έννοια του ωραίου και την παρεπόμενη συμπεριφορά τους.

 

6. Η πλατεία γενικότερα συνιστά φορέα και πομπό παιδείας. Γαλουχεί και διαπαιδαγωγεί με έναν ξεχωριστό και αφανή τρόπο. Γιατί το οικιστικό περιβάλλον ενός χωριού δρα διαπαιδαγωγητικά και κοινωνικοποιητικά. Παιδεία δεν είναι αυτά που γνωρίζεις και τα κάνεις συμπεριφορά, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεις το περιβάλλον σου για επικοινωνία με τους συνανθρώπους σου.

7. Η πλατεία αφεαυτής ευνοεί το συνανήκειν και τον ανθρώπινο συγχρωτισμό και ως χώρος συγκροτεί έμμεσα την πολιτική ταυτότητα αλλά και την κοσμοθεωρία του ατόμου ως κοινωνικού όντος. Η πλατεία αντιμάχεται την εγωιστική μοναξιά και τον αντικοινωνικό ναρκισσισμό και πλάθει την κοινωνική συνείδηση, αφού στην πλατεία συγκοινωνούμε, διαφωνούμε, προτείνουμε και πλέκουμε τα επιχειρήματά μας ως αντίδοτο στην γνώμη του διπλανού μας. Η πλατεία, δηλαδή, διδάσκει την δημοκρατία.

8. Επιλογικά, οι πλατείες είναι σύμβολα και παράγουν νοήματα. Οι πλατείες ως δομημένος χώρος αντανακλά την βαθύτερη κουλτούρα μιας κοινότητας ανθρώπων που αγωνιούν και αγωνίζονται για ένα νόημα ζωής που θα δίνει διέξοδο στις ανησυχίες και το «κοινωνικό είναι» τους. Οι πλατείες είναι ένα ηχηρό κάλεσμα για ανθρώπινες συνευρέσεις, για αναψυχή και προβληματισμό για το πώς μπορεί μία ανθρώπινη κοινότητα να συνθέσει αρμονικά τον ιδιωτικό χώρο με τον δημόσιο βίο.

Πάμε πλατεία;

Αν όλα τα παραπάνω ισχύουν και η φωτογραφία αποτυπώνει την σκληρή εικόνα της σημερινής πλατείας, τότε είναι κενού περιεχομένου και το παραπάνω περιπαικτικό σύνθημα. Μικροί δίναμε το ραντεβού μας στην πλατεία, ανταλλάσσαμε κάποιες πάσες με την μπάλα πριν τον αγώνα της ομάδας μας, ο «Ασκληπιός». Τώρα την βλέπω με μελαγχολία κι ένα γιατί αναδύεται. Ποιος μπορεί να απαντήσει;

Η απόλυτη κυριαρχία του τσιμέντου, η απουσία πρασίνου, οι δύσβατοι δρόμοι – διαβάσεις και οι παρακείμενοι εγκαταλειμμένοι φανοστάτες συνθέτουν ένα τοπίο εγκατάλειψης και κακογουστιάς και εκθέτουν την αισθητική μας και την όλη εικόνα του χωριού μας. Το ανησυχητικό είναι πως κανείς δεν αντιδρά και κανείς δεν υπόσχεται πως κάτι θα διορθωθεί. Κακός προγραμματισμός ή ένας ιδιότυπος στρουθοκαμηλισμός; Η αποδοχή του κακόγουστου διαβρώνει και κάθε προσπάθεια ή σκέψη για διόρθωση ή αναδιαμόρφωση του χώρου της πλατείας. Γιατί «όταν συνηθίζεις το τέρας και δεν αντιδράς, αρχίζεις να του μοιάζεις», (Χατζηδάκις).

Το λάθος είναι ανθρώπινο. Το να μην βλέπεις το λάθος και ιδιαίτερα οι τοπικοί άρχοντες είναι ανησυχητικό. Το να το επισημαίνεις και να το αποδέχεσαι είναι εσωτερική νίκη και «λεβεντιά». Όταν, όμως, δεν κάνεις τίποτα για να το διορθώσεις τότε είσαι επικίνδυνος για τους πολίτες. Αβίαστα, λοιπόν, εξάγεται το συμπέρασμα ή το ερώτημα «και τώρα τι κάνουμε με την κακοτεχνία της πλατείας;».

Πώς θα διορθωθεί η κακοτεχνία;

Όλοι προτείνουν την δική τους λύση, χωρίς όμως να υπολογίζουν την ιδεατή πλατεία που πρέπει να την χαρακτηρίζει η αισθητική και η λειτουργικότητα. Τα δύο αυτά στοιχεία πρέπει να συνυπολογίζονται πριν το επόμενο εγχείρημα ανάπλασης. Η πλατεία δεν είναι έργο του μηχανικού, αλλά και πολλών άλλων που εκφράζουν την δική τους οπτική γωνία για την ιδεατή πλατεία.

Σημειωτέον πως η υφιστάμενη ανάπλαση της πλατείας ψηφίστηκε ομόφωνα από τους δημοτικούς συμβούλους της Πιαλείας και ως εκ τούτου πολλά έχουν να μάς πουν για την επιλογή τους. Ο μηχανικός ως εκτελών ουδεμία ευθύνη έχει. Όσοι την σχεδίασαν και την ψήφισαν μπορούν να φανούν χρήσιμοι στην νέα μορφή.

Πρωτίστως η πλατεία χρειάζεται να μεγαλώσει για να θεωρείται πλατεία. Αν αυτό δεν επιτευχθεί κάθε πρόταση θα είναι ατελέσφορη. Η παρακείμενη έκταση ιδιοκτησίας του κ. Παπαναστασίου αν αποτελέσει προέκταση της νυν πλατείας θα της δώσει νέα μορφή και προοπτική. Ο Δήμος οφείλει άμεσα να αναλάβει τις σχετικές πρωτοβουλίες. Ίσως – ίσως χρειαστεί και ο χώρος ιδιοκτησίας Χασιώτη (πρατήριον άρτου σήμερα) να ενσωματωθεί στην νέα μορφή πλατείας. Αν οι παραπάνω χώροι δεν ενσωματωθούν θα μιλάμε για χρόνια για το ίδιο πρόβλημα χωρίς λύση. Χρειάζονται γενναίες πρωτοβουλίες και λύσεις.

Μία μελέτη ενοποίησης των υφιστάμενων χώρων (Εκκλησία με τον περίβολο, η υπάρχουσα πλατεία και ο χώρος του αγάλματος Β. Τσιαβαλιάρη) ίσως θα μπορούσε να αποτελέσει μια καλή ιδέα για συζήτηση. Η ενοποίηση αυτή να συνδυαστεί με δράσεις και εκδηλώσεις που να αναδεικνύουν τόσο την ιστορία του χωριού αλλά και να καλλιεργούν την αξία της συνύπαρξης και της ανταλλαγής ιδεών σε χώρους δημόσιους. Έτσι θα καλλιεργηθεί μια νέα νοοτροπία με πολλά στοιχεία της αρχαιοελληνικής αγοράς. Αυτός ο χώρος θα μπορούσε να διευκολύνει τον περίπατο μέχρι το πάρκο του Ασκληπιού και τα λουτρά. Αυτή η πρόταση είναι φιλόδοξη, αλλά όχι ανέφικτη. Πρέπει να τολμάμε το διαφορετικό και να δοκιμάζουμε νέα σχήματα συλλογικής ζωής.

 

Η παραπάνω πρόταση μπορεί να ολοκληρωθεί και με την ανάπλαση του χώρου του σημερινού φαρμακείου. Αν σκεφτούμε τον ενιαίο χώρο από την βρύση της εκκλησίας μέχρι το πάρκο του Ασκληπιού, τότε θα μιλάμε για μια άλλη Πιάλεια. Μπορεί κάποιους να φοβίζει αυτή η πρόταση, αλλά οι ανατροπές φέρνουν το νέο. Το κόστος αυτής της πρότασης είναι σαφώς μικρότερο της ανάπλασης της τωρινής πλατείας (αν αυτό θεωρείται πλατεία). Το χωριό μας με αυτήν την ενοποίηση θα μαγεύει τον επισκέπτη και θα ενθουσιάζει τους μόνιμους κατοίκους.

«Σκληρόν σοι προς κέντρα λακτίζειν»

Κάποιοι ίσως ξαφνιαστούν με την παραπάνω πρόταση και θεωρήσουν πως είναι ματαιοπονία μια τέτοια ιδέα, αφού ο αγώνας είναι άνισος με τις κατεστημένες νοοτροπίες και συμφέροντα. Αν αυτό ισχύει τότε ας περιμένουμε την αντιπρόταση. Γι’ αυτό καμία κριτική να μην γίνεται δεκτή αν δεν συνοδεύεται από στοιχεία θετικής αντιπροσφοράς. Έτσι προοδεύουν οι κοινωνίες, γονιμοποιείται θετικά η δημοκρατική σκέψη και αποφεύγονται τα λάθη.

Η επιστροφή στην προηγούμενη μορφή της πλατείας συνιστά μία ατελέσφορη πράξη. Το «ράβε – ξήλωνε» πέραν της κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος ενέχει στοιχεία παλιοκομματισμού με στόχο την προσωπική προβολή (περίπτωση πλατείας Ομονοίας). Η λύση θα βρεθεί με την κατάθεση προτάσεων από όλους.

 

Οι δημοτικοί σύμβουλοι της κοινότητας, ο Πρόεδρος της Πιαλείας, οι αρχηγοί της αντιπολίτευσης και κατεξοχήν ο Δήμαρχος επιβάλλεται να αναλάβουν τις σχετικές πρωτοβουλίες τώρα. Ειδάλλως όσο το θέμα κακοφορμίζει, τόσο κηλιδώνεται η εικόνα του χωριού και ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης. Περιμένουμε το καλύτερο από όλους με όχημα την ταχύτητα, την νηφαλιότητα, την μετριοπάθεια, την δημοκρατική ευαισθησία και κυρίως τις προτάσεις. Ο διάλογος ποτέ δεν βλάπτει, αρκεί να μην είναι προσχηματικός.

Οψόμεθα…

^­­*** Το άρθρο εμπλουτίζεται συνέχεια με στόχο τον προβληματισμό για την εικόνα της πλατείας μας σήμερα. Τα σχόλια και οι προτάσεις για το καλύτερο δεκτές. Ζητούμενο η λύση του προβλήματος και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να πολιτεύεται η δημοτική αρχή αλλά και οι ευθύνες των πολιτών. Το αρχαιοελληνικό «Ευθύνας διδόναι» παραμένει πάντα επίκαιρο και μάς διδάσκει. Εξάλλου πλησιάζουν και οι εκλογές και κανείς δεν δικαιούται να επικαλείται τα συνήθη «Δεν είδα, δεν ήξερα».