Η Κοινοβουλευτική Συζήτηση για το Γάμο των Ομοφύλων: Κερδισμένοι και Χαμένοι. *Κερδισμένες και οι τρεις λέξεις (Ταυτοτικός, Συμπερίληψη, Woke Culture)

    **Γλωσσικά παραλειπόμενα από τη συζήτηση στη Βουλή για το γάμο των Ομοφύλων

“Σε όλη μου τη ζωή κοίταζα τις λέξεις σαν να τις έβλεπα για πρώτη φορά” (Χέμινγουέι.)

    Η πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή σχετική με το νόμο για τον γάμο των Ομόφυλων – Ομοφυλοφίλων ζευγαριών και η ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον τόσο των Ελλήνων πολιτών όσο και των ξένων ΜΜΕ.

 

    Πολλά ξένα ΜΜΕ πρόβαλαν ως πρώτη είδηση την ψήφιση του σχετικού νόμου με την υποσημείωση πως η Ελλάδα είναι η πρώτη χριστιανική Ορθόδοξη χώρα που θεσμοθετεί το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Ειδικότερα – ενδεικτικά ο βρετανικός Guardian έγραψε:

      «Η Ελλάδα γίνεται η πρώτη ορθόδοξη χριστιανική χώρα που νομιμοποιεί τον γάμο μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου»

 

                                 Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι

    Οι συγκεντρωμένοι – εντός και εκτός Βουλής – ΛΟΑΤΚΙ πανηγύρισαν ξέφρενα την ψήφιση του νόμου επισημαίνοντας πως γι’ αυτούς είναι μία ημέρα ελευθερίας. Ήδη προαναγγέλθηκε και ο πρώτος γάμος ομοφύλων, ενώ εντύπωση προκάλεσε η δήλωση του γνωστού ηθοποιού Γ. Καπουτζίδη πως «Η αγάπη βγαίνει από την καρδιά και η καρδιά δεν έχει γεννητικά όργανα».

    Η κυβέρνηση και ειδικότερα ο πρωθυπουργός πανηγυρίζουν και αυτοί για δύο λόγους και δικαιολογημένα άλλωστε. Ψηφίστηκε ένας νόμος τους με την στήριξη της αντιπολίτευσης, έστω κι αν αρκετός αριθμός βουλευτών της ΝΔ αντιτάχθηκε στο νόμο. Ωστόσο η κυβέρνηση δικαιούται να πανηγυρίζει γιατί προσθέτει στο παραδοσιακό «συντηρητικό» προφίλ της ένα νόμο που υπερβαίνει την ιδεολογία της. Ο πρωθυπουργός προβάλλει ως ο αναμφισβήτητος κοινωνικός μεταρρυθμιστής σε ένα χώρο που συνήθως ανήκε στα παραδοσιακά κεντροαριστερά κόμματα. Είναι σίγουρο πως το επίτευγμά του αυτό ο Πρωθυπουργός θα το εξαργυρώσει στις επερχόμενες ευρωεκλογές ή θα τον διευκολύνει – αν το αποφασίσει – στη «μετακόμισή» του σε ένα υψηλό αξίωμα της Ε.Ε.

 

  Η αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Πλεύση Ελευθερίας) – έστω και τραυματισμένη – πανηγυρίζει κι αυτή γιατί με τη δική της ψήφο κατέστη εφικτή η ψήφιση του σχετικού νόμου. Εξαίρεση αποτελεί το ΚΚΕ που ξάφνιασε με το ηχηρό «όχι» του. «Είναι κι αυτό μία στάση. Νιώθεται» που θα έλεγε και ο ποιητής (Καβάφης).

  Τα παραδοσιακά δεξιά κόμμα (Νίκη, Σπαρτιάτες και Ελληνική Λύση) νιώθουν κι αυτά δικαιωμένα από την ψήφιση γιατί ανέδειξαν το επιχείρημα πως αυτά και μόνον αποτελούν του γνήσιους εκφραστές της πατριωτικής Ελλάδας και των παραδοσιακών εθνικών μας αξιών: Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια. Τα τρία αυτά κόμματα ελπίζουν πως θα εισπράξουν κάτι σε ψήφους στις ευρωεκλογές.

  Οι νικητές και οι κερδισμένοι, λοιπόν, από την ψήφιση του νόμου που επιτρέπει το γάμο των ομοφύλων είναι πολλοί και ευδιάκριτοι. Στους χαμένους (οι μοναδικοί;!) σίγουρα μπορεί να συγκαταλεχθεί η Εκκλησία αφού δεν μπόρεσε να αποσοβήσει την ψήφιση του σχετικού νόμου παρά τις σφοδρές – κόσμιες όμως – αντιδράσεις της. Δεν είναι τυχαίες οι σχετικές αναφορές των ξένων ΜΜΕ.

 

  Ωστόσο από τον κατάλογο των κερδισμένων από την κοινοβουλευτική συζήτηση δεν θα μπορούσε να λείπει εκείνη η ομάδα πολιτών που εστίασε το ενδιαφέρον της στα επιχειρήματα των βουλευτών – άσχετα με την θετική ή αρνητική ψήφο τους – και φυσικά στην ποιότητα του πολιτικού λόγου τους. Ειδικότερα το ενδιαφέρον αυτής της ομάδας – κι ας μη φανεί αυτό περίεργο – εστιάστηκε στην κυριαρχία κάποιων όρων που χρησιμοποιήθηκαν ευρέως από πολλούς ομιλητές.

  Οι λέξεις – όροι αυτοί προσέδωσαν μία άλλη ποιότητα στην πολιτική επιχειρηματολογία των βουλευτών και εμπλούτισαν το λεξιλόγιο – και όχι μόνον – των πολιτών. Είναι σημαντικό ο κοινοβουλευτικός διάλογος πέραν των πολιτικών σκοπιμοτήτων να λειτουργεί και ως γλωσσική διδαχή στους πολίτες.

 Οι όροι, λοιπόν, αυτοί που προκάλεσαν εντύπωση και πολλές δυσκολίες κατανόησής τους από τους πολίτες (ακροατές και θεατές) ήταν οι: Ταυτοτικό, Συμπερίληψη και το κίνημα της Woke Culture. Μία ανάλυση και παρουσίαση των όρων αυτών ίσως θα μάς βοηθούσε να κατανοήσουμε και τις θέσεις – ψήφο των κομμάτων (θετική, αρνητική).

                                         Ταυτοτικός

  Η έννοια – λέξη «Ταυτοτικός» χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους βουλευτές της αντιπολίτευσης (κεντροαριστερής) στο βαθμό που στόχευαν στον ιδεολογικό τους αυτοπροσδιορισμό. Σε αυτόν φυσικά ενέταξαν και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ στο όνομα του σεβασμού της διαφορετικότητας και της ανεκτικότητας. 

 

    Σύμφωνα με τα λεξικά η έννοια Ταυτοτικός σχετίζεται σημασιολογικά με την Ταυτότητα κάποιου, την διάκρισή του από άλλα όμοια και την αναγνώριση βάσει των μοναδικών χαρακτηριστικών.

  Αν και το Ταυτοτικό κίνημα παραπέμπει σε κάτι εθνικιστικό και υιοθετείται από την άκρα δεξιά,  η έννοια Ταυτοτικός χρησιμοποιείται  και με τη θετική της σημασία και ως στοιχείο πολιτικού και ιδεολογικού αυτοπροσδιορισμού. Η φράση που κυριάρχησε στις ομιλίες πολλών βουλευτών τόσο του ΣΥΡΙΖΑ όσο και του ΠΑΣΟΚ ήταν: «ψηφίζουμε το νομοσχέδιο γιατί αποτελεί ένα ευθέως ταυτοτικό ζήτημα» (Πάρης Κουκουλόπουλος, ΠΑΣΟΚ). Από την άλλη πλευρά η Ντόρα Μπακογιάννη σε μία συνέντευξή της δήλωσε πως ο ΣΥΡΙΖΑ έχει «ταυτοτικό πρόβλημα».

 Γενικότερα στις ομιλίες των βουλευτών η έννοια Ταυτοτικός  ενείχε θετική σημασία και η χρήση του στόχευε στην ανάδειξη της ευαισθησίας και του ενδιαφέροντος των κομμάτων για τα δικαιώματα κάποιων μειονοτήτων.

Η Συμπερίληψη

 Ένας άλλος όρος, επίσης, που κυριάρχησε στο λόγο του Πρωθυπουργού και των άλλων βουλευτών που τάχτηκαν υπέρ του νομοσχεδίου ήταν κι αυτός της «συμπερίληψης». Όλοι επισήμαναν πως η σημερινή μας κοινωνία είναι ή πρέπει να γίνει συμπεριληπτική στο βαθμό που χαρακτηρίζεται από την πολυμορφία, την πολυπλοκότητα και την πολυπολιτισμικότητά της.

 

    Η έννοια της συμπερίληψης, όπως δηλώνει και το «έτυμόν» της «περιλαμβάνω–ομαι» παραπέμπει στην αναγκαιότητα της ομαλής συνύπαρξης όλων των ανθρώπων σε ένα κοινωνικό σύνολο, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Δηλαδή το φύλο, η εθνικότητα, η σεξουαλικότητα, η φυλή, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις και πολλές άλλες ιδιαιτερότητες δεν πρέπει και δεν μπορούν να αποτελούν εμπόδιο για την ομαλή συνύπαρξη και συνεργασία των μελών μιας κοινωνίας.

   Με άλλα λόγια η συμπερίληψη δεν προβάλλεται μόνον ως ατομική αρετή και κοινωνική αξία αλλά και ως ηθική και κατηγορική προσταγή στις μέρες μας με στόχο την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη για την προστασία των μειονοτήτων.

   Η συμπερίληψη ως η νέα πραγματικότητα της εποχής μας προϋποθέτει και συνεπάγεται την αναγνώριση της διαφορετικότητας, την καλλιέργεια της ανεκτικότητας και την ενσυναίσθηση. Κι αυτό γιατί ο πολιτισμός μας είναι προϊόν όλων των ανθρώπων και γι’ αυτό δεν πρέπει κανένας πολιτιστικός ή άλλου είδους παράγοντας να αποκλείει και να περιθωριοποιεί κάποιες κοινωνικές ομάδες με ιδιαίτερα γνωρίσματα.

    Εξάλλου επιβάλλεται όλοι  να είμαστε συγκαταβατικοί και ανεκτικοί στο διαφορετικό, το άλλο, το ξένο και σε αυτό που «τυχαία δεν είμαστε».

                                               Η  Woke  Culture

  Ο νεοπαγής όρος εκφράζει ένα κίνημα που εμπνεόμενο και καθοδηγούμενο από την Πολιτική Ορθότητα τάσσεται κατά των παραδοσιακών διακρίσεων, στερεοτύπων και προκαταλήψεων που πλήγωναν και περιθωριοποιούσαν κάποιες μειονοτικές ομάδες ανθρώπων (γυναίκες, ομοφυλόφιλοι, μετανάστες…). Το κίνημα της woke culture και η ακρότητά του το cancel culture (κίνημα ακύρωσης – αποκαθήλωσης) πρεσβεύουν και διακηρύττουν μία καθολική αποδόμηση των όρων Έθνος – Φυλή – Φύλο.

 

 Γενικότερα η woke culture αμφισβητώντας και αποδομώντας τους παραδοσιακούς κανόνες στοχεύει στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των διακρίσεων και κοινωνικών αδικιών που υφίστανται διαχρονικά κάποιες ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Το κίνημα αφύπνισης (woke culture) συνεπικουρούμενο από την ακτιβιστική κουλτούρα ακύρωσης (cancel culture) λειτουργούν τιμωρητικά για πρόσωπα, θεσμούς, ιδέες και πρότυπα που θεμελίωσαν έναν πολιτισμό ρατσισμού (με όλες τις παραφυάδες του) ή που σήμερα αντίκεινται στο πνεύμα της συμπερίληψης, της ανεκτικότητας, του σεβασμού στη διαφορετικότητα και στην κοινωνική δικαιοσύνη.

                                

                                    Η άλλη πλευρά της Woke Culture

  Ωστόσο και παρά τις καλές προθέσεις τόσο της Πολιτικής Ορθότητας όσο και των κινημάτων της Woke Culture και της Cancel Culture φαίνεται να επιβάλλεται ένας ιδιότυπος ολοκληρωτισμός που διεκδικεί την κοινωνική και ιδεολογική ορθοδοξία για τα δικαιώματα κάποιων κοινωνικών ομάδων. Αναδύεται ένας άκριτος δικαιωματισμός και επιβάλλεται μία αυτολογοκρισία για να μη θιγούν οι ευαίσθητες μειονοτικές ομάδες. Βρισκόμαστε ήδη μπροστά σε ένα νέο «Ιερατείο Γνώσης» και λίγο απέχει να επιβληθεί ένας νέος, sui generis  “Index”.

  Στην κοινοβουλευτική συζήτηση, λοιπόν, για το γάμο των ομοφύλων (που κι αυτή η έννοια για λόγους πολιτικής ορθότητας δεν αποδίδει σωστά το πνεύμα του νομοθέτη / ομοφυλοφίλων είναι το σωστό) ένα φάντασμα πλανιόταν, αυτό της Woke Culture. Άλλοι βουλευτές – ομιλητές υπερασπιζόμενοι τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και των ΛΟΑΤΚΙ γενικότερα και «προπαγανδίζοντας» έναν δικαιωματισμό υπόρρητα πρόβαλαν τις αρχές και τους κανόνες της Woke Culture.

 

  Ωστόσο από την άλλη πλευρά κάποιοι ομιλητές (Σαμαράς…) με άμεση αναφορά στο κίνημα της αφύπνισης και της ακύρωσης (Woke Culture, Cancel, Culture) δαιμονοποιούσαν το ρόλο τους και ζητούσαν μεγαλύτερο σεβασμό στις παραδοσιακές αξίες και θεσμούς. Οι ίδιοι ομιλητές έμμεσα παρομοίαζαν το κίνημα της Woke Culture με έναν σύγχρονο “Δούρειο Ίππο” που απειλεί τη συνοχή της ελληνικής κοινωνίας

 

                              Η δύναμη και η αξία των Λέξεων

 Ανεξάρτητα από τη θέση του καθενός απέναντι στο νόμο για το γάμο των ομοφύλων όλοι οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την ποιότητα του πολιτικού λόγου που κυριάρχησε στη συζήτηση (οι εξαιρέσεις λίγες) αλλά και τον γλωσσικό εμπλουτισμό των ακροατών – θεατών με όρους νέους για τους περισσότερους και αμύητους. Εξάλλου αυτό φαίνεται κι από την αρθογραφία του διαδικτύου όπου οι τρεις όροι και ιδιαίτερα το κίνημα της Woke  Culture κυριαρχούν απόλυτα. 

 

Στον πολιτικό πολιτισμό και στην πνευματική υγεία μιας κοινωνίας κι ενός λαού διαδραματίζουν και οι λέξεις που χρησιμοποιούν οι τρόφιμοι της εξουσίας. Λέξεις που  διδάσκουν και  αποκαλύπτουν τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της πραγματικότητας.

 «Μία λέξη – λοιπόν – κι όλα σώζονται. Μία λέξη κι όλα χάνονται» (Αντρέ Μπρετόν).

                     *Σχόλια αναγνωστών

         Αγαπητέ κ, Ηλία

         Σπεύδω (το παρόν σας άρθρο) να το χαρακτηρίσω αρκούντως πρωτότυπο. Διότι ουδείς δεν προσέδωσε έμφαση στο λεξιλόγιο που χρησιμοποίησαν οι βουλευτές των διαφόρων πολιτικών κομμάτων κατά την διάρκεια της κοινοβουλευτικής συζήτησης για το νομοσχέδιο με το οποίο θεσμοθετείται ο γάμος μεταξύ των ομόφυλων ζευγαριών. Οι περισσότεροι εστίασαν στις λεκτικές αντιπαραθέσεις και στις διαφοροποιήσεις των βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας, του ΣΥΡΙΖΑ και του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος-Κίνημα Αλλαγής.

         Οπότε, με αυτό το άρθρο, ανοίγετε την δημόσια συζήτηση αγαπητέ κύριε Ηλία. Σε αυτό το πλαίσιο, με πολύ προσοχή, εντοπίζετε τις τρεις λέξεις που έδιναν το στίγμα των τοποθετήσεων των ομιλητών (“ταυτοτικός”, “woke”, “συμπερίληψη”), συνέβαλλαν στον πολιτικο-ιδεολογικό αυτοπροσδιορισμό τους, όπως πολύ σωστά επισημαίνετε, και επίσης, ανέδειξαν στην επιφάνεια το γεγονός πως η πρόσφατη κοινοβουλευτική αντιπαράθεση μπορεί να ιδωθεί και με όρους ενός ”πολιτισμικού πολέμου” (culture war).  

        Προσωπικά, έτσι προσέγγισα αυτή την ενδιαφέρουσα συζήτηση. Δίχως να έχει λάβει  χώρα η συγκρότηση  ευδιάκριτων “στρατοπέδων” (κυρίως από την πλευρά του 'Όχι'), θα έλεγα πως οι ομιλίες πολλών βουλευτών αποτέλεσαν την αντανάκλαση των στάσεων και των διαφορετικών απόψεων που υπάρχουν εντός Ελληνικής κοινωνίας για το συγκεκριμένο ζήτημα. Σε αυτόν τον “πολιτισμικό πόλεμο” οι όροι στους οποίους αναφέρεστε καθίσταντο τα 'όπλα' των βουλευτών.

       Θα μπορούσαμε, θεωρητικώ τω τρόπω, να χρησιμοποιήσουμε την έννοια του "πολιτισμικού δυϊσμού", την οποία έχει εισαγάγει ο Νικηφόρος Διαμαντούρος. Η τιμή μεταξύ 'Δύσης' και 'Ανατολής' μετεξελίσσεται και λαμβάνει την μορφή “παράδοση ή δικαιωματισμός”;

       Η ανάλυση σας αγαπητέ κύριε Ηλία, που εν προκειμένω είναι εστιάζει στην γλώσσα, στην κοινοβουλευτική γλώσσα που έχει τους δικούς της κανόνες, μας θέτει στον πυρήνα του ζητήματος. Για τα καλά.

                                Θερμά συγχαρητήρια!!

                                                 Σίμος Ανδρονίδης