ΠΙΑΛΕΙΑ: Μύθος-Ιστορία-Πραγματικότητα

      «Χωριό μου χιλιοστόλιστο / με δέντρα και ραχούλες / με τις πολλές βουνοκορφές / τις κρύες τις βρυσούλες. / Καταμεσής στον Κόζιακα / στις ρίζες απλωμένο / απ΄ των ανέμων τις βουλές / είσαι προστατευμένο…» (Στέφανος  Ντάκος,  “Θύμησες”).

     Είναι δύσκολο για τον καθένα να καταγράψει με αντικειμενικότητα και ουδετερότητα τις ομορφιές του γενέθλιου τόπου του. Κι αυτό γιατί πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας υπερπροβολής των θετικών στοιχείων και μιας ταυτόχρονης αποσιώπησης των αρνητικών εξαιτίας της βιωματικής σχέσης του γράφοντος υποκειμένου με την ιδιαίτερη πατρίδα του.

          Αυτή η βιωματική σχέση - και ιδιαίτερα η ζωή των παιδικών χρόνων – υφαίνει τον ιστό ενός επιστημονικά αναιτιολόγητου, μυστηριώδους και απροσδιόριστου δεσμού μεταξύ του ανθρώπου και του γενέθλιου τόπου του. Εξ αιτίας αυτού του δεσμού ο άνθρωπος κινείται και δημιουργεί σε όλη του τη ζωή εξαρτώμενος σε μεγάλο βαθμό από το ριζικό του σύστημα.

         Κάποιες αφανείς υπόγειες διαδρομές σε οδηγούν ασυνείδητα στη γενέθλια γη σου και σε αναγκάζουν να απολογηθείς για κάποια ξεστρατίσματά σου, στο βαθμό που αυτά μπορούν να θεωρηθούν και ως προδοσία του πιο ιερού πράγματος στη ζωή μας. Ίσως μέσα στην υπερβολή του ο Πλάτωνας να είχε δίκιο, όταν έλεγε πως;

      “Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η Πατρίς και αγιώτερον και εν μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και παρ’ ανθρώποις τοις νουν έχουσι”.

 

           Μπορεί για κάποιους αυτή η αξιολόγηση-σύγκριση του Πλάτωνα να είναι κάπως μεροληπτική υπέρ της πατρίδας με την ευρύτερη ή τη μερικότερη έννοια (γενέθλια γη) του όρου. Ωστόσο αποτυπώνει με ενάργεια αυτό που νιώθουμε όλοι, αλλά αδυνατούμε να το ερμηνεύσουμε. Πώς μπορεί η αγάπη για την Πατρίδα, το γενέθλιο τόπο, να είναι μεγαλύτερη ακόμη κι από την αγάπη προς τους γονείς;

      Επικουρικά και ο Όμηρος την ίδια άποψη έχει τονίζοντας εμφαντικά τη γλυκύτητα της Πατρίδας και φυσικά των γονέων.

        “Ουδέν γλύκιον ης πατρίδος ουδέ τοκήων γίγνεται, είπερ και τις απόπροθι πίονα οίκον γαίη εν αλλοδαπή ναίει απάνευθε τοκήων” (τίποτα άλλο πιο γλυκό από την πατρίδα και τους γονείς, έστω κι αν κάποιος κατοικεί σε τόσο πλούσιο σπίτι αλλά σε τόπο ξένο, απόμακρο, από τους δικούς του χωρισμένος, Ομήρου Οδύσσεια, Ι 34-35).

         Ωστόσο και παρά τα προσκόμματα που θέτει η σχέση μου με τον γενέθλιο τόπο, το Χωριό μου, την ΠΙΑΛΕΙΑ θα επιχειρηθεί μία καταγραφή και προβολή όλων εκείνων των στοιχείων που  συνθέτουν την ομορφιά και την μοναδικότητα της «Πατρώας Γης» μου. Γι αυτό ας μου συγχωρηθούν κάποιες λεπτομέρειες που μπορεί να ερμηνευτούν ως υπερβολές ή και ως σκόπιμες για να εξωραϊσω κάτι που δεν υφίσταται αντικειμενικά.

        Το Χωριό μου, η Π Ι Ά Λ Ε Ι Α ή η  Πιαλεία , ριζωμένο στο Μύθο και την Ιστορία, βυθισμένο στο πράσινο των πλατάνων, καρφωμένο στη λαμπερή σκιά του Κόζιακα κοιτάζει περήφανα, εδώ και χιλιάδες χρόνια, κάθε πρωί τον ήλιο που χαϊδεύει στοργικά τους ανθρώπους του.

         Ο Μύθος της καταγωγής του Ασκληπιού και της δράσης του ως ιατρού δένει με την Ιστορία και την Πραγματικότητα του Κόζιακα γεμάτες από ποικιλία βοτάνων φιλοξένησαν τον πρώτο Έλληνα γιατρό και τον βοήθησαν να φανεί χρήσιμος και αποτελεσματικός στους ασθενείς συνανθρώπους του.

                                   

        Κάποια αρχαιολογικά ευρήματα-αναξιοποίητα ακόμη-προκαλούν το ενδιαφέρον όχι μόνον των ειδικών αλλά και πολλών άλλων. Ένας περίπατος στους ανηφορικούς και πλούσιους σε βλάστηση δρόμους και στα πολλά μονοπάτια του όρους Κόζιακα θα δώσει στον καθένα να βιώσει τη σχέση και τη συνάντηση του χθες με το σήμερα.

       Την ιστορία του χωριού μας λαμπρύνει και ο ηρωικός θάνατος του Βασιλείου Τσιαβαλιάρη, του πρώτου νεκρού κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, στα αλβανικά βουνά. Το άγαλμά του κοσμεί τον κεντρικό δρόμο του χωριού και οι εκδηλώσεις προς τιμήν της θυσίας του, γνωστά και ως «Τσιαβαλιάρεια», κάθε Οκτώβριο, συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου.

       Την ιστορική έρευνα γύρω από τις συνθήκες της θυσίας του Β. Τσιαβαλιάρη διενήργησε ο δάσκαλος Γ. Παπαβασιλείου, εκλεκτό μέλος της κοινότητάς μας. Το έργο του Γ. Παπαβασιλείου ευαισθητοποίησε και άλλους πνευματικούς ανθρώπους που συνέδραμαν υλικά και ηθικά στην ανέγερση ενός καλαίσθητου αγάλματος. Οι μεγάλες πράξεις και οι ηρωικές θυσίες πάντα συγκινούν και φέρνουν πιο κοντά τους ανθρώπους στο καθήκον και το «υψηλό».         

       Δίπλα, όμως, και συμπληρωματικά προς το μύθο και την ιστορία της Πιάλειας υπάρχει και το φυσικό περιβάλλον με την ποικιλία των χρωμάτων. Το ορεινό στοιχείο του Κόζιακα εναλλάσσεται με την ηρεμία της πεδιάδας. Διάφοροι λόφοι και λοφίσκοι λειτουργούν ως δεσμός ανάμεσα στα ορεινά και πεδινά τμήματα. Οι αντιθέσεις αυτές του εδάφους δημιουργούν μία ενδιαφέρουσα «οικολογική» σύνθεση που ηρεμεί το βλέμμα του αναγνώστη.

    Τα χρώματα και τα αρώματα της φύσης συμπλέουν με τις καλλιέργειες των ανθρώπων στα πεδινά τμήματα. Τα έλατα, οι καστανιές, οι βελανιδιές και οι πλάτανοι κυριαρχούν, ιδιαίτερα στον ορεινό όγκο και εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις για μία ενδιαφέρουσα πεζοπορία. Την ορειβασία την καθιστά ακόμη περισσότερο ελκυστική το άρωμα της ρίγανης και των βοτάνων του Κόζιακα και ο ήχος του νερού που αναβλύζει από τις πηγές με ορμητικότητα.

       Ωστόσο, ένας τόπος δεν προσδιορίζεται μόνο από τη «γεωγραφία» του αλλά κι από τους ανθρώπους  του. «Άνδρες γαρ η πόλις» διακήρυττε ο μέγας Θουκυδίδης. Στο χωριό μας ζουν άνθρωποι απλοί και καθημερινοί, φιλόξενοι, ανήσυχοι, δραστήριοι, προβληματισμένοι και εργατικοί. Η γεωργία και η κτηνοτροφία απορροφούν το κύριο μέρος της δραστηριότητας ανδρών και γυναικών. Γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα, με όνομα και παράδοση, τρέφουν όχι μόνον τους ντόπιους αλλά και την ευρύτερη περιοχή.  Μικρές μονάδες, επίσης, στον τομέα της κτηνοτροφίας και της τυποποίησης κρέατος υποδηλώνουν τα πρώτα τολμηρά βήματα για μία άλλη προοπτική της οικονομικής παραγωγής.

            Όλη η ιστορία της ανθρώπινης δραστηριότητας των Πιαλειωτών αποκρυσταλλώνεται στο ξεχωριστό και καλαίσθητο μουσείο λαϊκής παράδοσης, που οργανώθηκε με μεράκι και κόπο από ανθρώπους που νοιάζονται για το χωριό. 

          Σχετικά με την ίδρυση του Μουσείου ο ιδρυτής του, δάσκαλος  Δημήτριος Παπαγιαννόπουλος   γράφει:

             «Η ιδέα της δημιουργίας του Σχολικού μας Μουσείου γεννήθηκε μέσα στην τάξη, σε ένα κύκλο μαθητών που συνδέονται με τον τόπο αναφοράς στη ζωή τους.

           Το κίνητρο ήταν η αγάπη της γης που γεννηθήκαμε, που έζησαν οι πρόγονοί μας, οι γονείς μας και οι συγχωριανοί μας. Ήταν η πίστη στην ωφελιμότητα της αξίας της ιστορικής γνώσης ως  μοναδικού θεμελίου της ανθρώπινης ζωής.

            Αυτό είναι το παρελθόν, που μέσα απ’ τις αφηγήσεις των παππούδων, ηχούσε στ’ αυτιά μας με μια μυθολογική διάσταση, ενώ τα άψυχα τεκμήρια έστεκαν βουβοί μάρτυρες της εποχής τους.

          Λέγεται, ότι η γνώση του παρελθόντος είναι προϋπόθεση για την κατανόηση του παρόντος. Αγωνιστήκαμε με θάρρος, θέληση και μεράκι για να συγκεντρώσουμε όλους τους θησαυρούς της Πιαλείας στο Σχολείο, μετατρέποντάς το σε μουσείο με ανοιχτές τις πόρτες του σ’ όλον τον κόσμο για να προσφέρει σ’ όλον τον κόσμο για να προσφέρει σ’ όλους εμάς και τις επερχόμενες γενιές ζωντανή την ιστορία και την τέχνη και την παράδοση των προγόνων μας.

         Αυτός ο πλούτος είναι συγκεντρωμένος εδώ και ιερή η παρακαταθήκη που αφήνουμε. Αυτό το ιερό χρέος που μου αναλογεί ως ένα από τα κύτταρα αυτής της κοινωνίας, θεωρώ ότι έπραξα δημιουργώντας αυτό το μουσείο. Στο σχολείο της Πιαλείας υπάρχει τώρα ένας θησαυρός που λίγοι τον γνωρίζουν.

           Διδάσκονται οι μαθητές μας για να γίνουν οι ίδιοι μελλοντικά οι θεματοφύλακες της παράδοσης.

          Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας θα κριθεί από την αποδοχή που θα τύχει η  προσπάθεια και από το ενδιαφέρον που θα προκαλέσουν οι αναφορές μας σε γεγονότα παλιά και καινούρια, γνωστά και άγνωστα.

           Αν το Μουσείο αυτό καταφέρει να κινητοποιήσει μνήμες, να ανακαλέσει βιώματα, να προσφέρει βαθύτερη γνώση για τον τόπο μας , να ενδυναμώσει την συνείδηση της τοπικής ταυτότητας, αν τα αντικείμενά του μιλήσουν κάποιες απ’ τις χίλιες λέξεις που λένε πως κρύβουν, αν αποτελέσει ένα παράθυρο στο παρελθόν αν, έστω, προσφέρει στιγμές αισθητικής απόλαυσης, τότε έχει ανταποκριθεί στις προθέσεις μας.

          Ελπίζουμε να ανταποκριθεί και στις προσδοκίες του κάθε επισκέπτη».

            Ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία για την ιστορία του χωριού μου είναι κα το βιβλίο του Γ. Παπαβασιλείου «ΠΙΑΛΕΙΑ», (“Πόλις Θεσσαλική υπό το Κερκετικόν όρος”, Από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα). Ένα βιβλίο χρήσιμο για όλους τους κατοίκους του χωριού αλλά και για τους φερέλπιδες ερευνητές. Στον πρόλογο του βιβλίου μεταξύ άλλων ο συγγραφέας γράφει:

           «Για κάθε άνθρωπο η ιδιαίτερη, η μικρή πατρίδα του, έχει σημαντική θέση μέσα του, είναι ο κόσμος και ο τόπος που του δίνουν τις πρώτες, τις πολλές γνώσεις και εμπειρίες, εκεί όπου μαθαίνει, παθαίνει και ανδρώνεται. Εκεί ζυμώνεται με τις ρίζες του, το παρελθόν , το καθημερινό περιβάλλον και δομεί τη δική του προσωπικότητα. Μέσα από τους μόχθους, τις ιστορίες, τα γεγονότα κατανοεί την ατομική και κοινωνική ζωή, καλλιεργεί την ιστορική σκέψη και εδραιώνει την ιστορική συνείδηση.

        Ιδιαίτερα, όταν πρόκειται για την ΠΙΑΛΕΙΑ που έρχεται πριν από τα ομηρικά έπη και συνεχίζει αδιάλειπτα ως μεγάλος και αξιόλογος οικισμός με πλούσιο και δημιουργικό έργο έως και σήμερα. Την Πιάλεια, η οποία είναι γνωστή και ενδιαφέρουσα διαχρονικά στην ευρύτερη ελληνική κοινωνία, σε επιστήμονες και ερευνητές, Έλληνες και Ευρωπαίους».

          Ένα από τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα αλλά και την ανθρώπινη πραγματικότητα της Πιαλείας είναι και διάφορες εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο. Κορυφαία θέση μεταξύ αυτών κατέχει και η γιορτή των Γερόντων κατά την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου. Στη γιορτή αυτή από το 1989 τιμούνται οι ξωμάχοι της ζωής ως μία αναγνώριση και ένας σεβασμός στον αγώνα τους για επιβίωση και δημιουργία.

         Στην επιτυχία της γιορτής συμβάλλουν με δωρεές πολλοί χωριανοί. Εμβληματική μορφή του μαγειρέματος είναι ο μάγειρας Βασίλειος Καλαντζής. Το πλιγούρι με κρέας αποτελεί το παραδοσιακό φαγητό που προσφέρεται στους γέροντες και όχι μόνον. Κάθε χρόνο βραβεύεται ο, η μεγαλύτερος-η σε ηλικία με την απονομή κάποιου διπλώματος. Είναι μία τιμή και αναγνώριση σε εκείνον που κέρδισε μία-έστω και προσωρινή- νίκη στον αγώνα  με το χρόνο.

           Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η γιορτή του Κάστανου που γίνεται κάθε χρόνο αρχές Νοεμβρίου. Ο Ορειβατικός σύλλογος του χωριού με πολλή φροντίδα και μεράκι διοργανώνει τη γιορτή αυτή για ένα προϊόν που στα παλιότερα χρόνια δεν αποτελούσε μόνο ένα εύγευστο προϊόν, αλλά μία πηγή εισοδήματος για πολλές οικογένειες. Ο Κόζιακας είναι γεμάτος από καστανιές με εύγευστα και μεγάλα κάστανα. Η διαδικασία φύλαξης και συλλογής του κάστανου αποτελούσε μία δύσκολη διαδικασία γιατί πολλοί χωριανοί στο όνομα του οικονομικού κέρδους παραβίαζαν κάποιους κανόνες για την ίση πρόσβαση όλων των κατοίκων στο προϊόν

           Στα ενδιαφέροντα στοιχεία με φυσικό κάλλος και ιστορικό παρελθόν είναι το ποτάμι με την τοξωτή γέφυρα στην είσοδο του χωριού που διασχίζει το χωριό και ο αρχαιολογικό χώρος του Παλαιοκάστρου.

           Το ποτάμι «κουβαλά» το νερό του Κόζιακα από τις πηγές που υπάρχουν άφθονες και το χύνει στον πεδινό τμήμα του χωριού. Στο ποτάμι , δεξιά και αριστερά, υπάρχουν πλατάνια με πλούσια βλάστηση χαρίζοντας έτσι μία εικόνα φυσικού κάλλους στον επισκέπτη. Ο ήχος του νερού σε κεντρική γέφυρα του χωριού προσδίδει μία άλλη οπτικοακουστική εικόνα που σε μαγεύει.

       Στο δρόμο προς το Ξυλοπάροικο και σε υψόμετρο 400 μέτρων υπάρχει το Παλαιόκαστρο όπου εικάζεται ότι είχε κάποιο εργαστήριο φαρμάκων και βοτάνων ο Ασκληπιός. Οι ανασκαφές και τα αρχαιολογικά ευρήματα επικυρώνουν σχετικά τις παραπάνω εικασίες. Εν τω μεταξύ η θέα από το χώρο του Παλαιοκάστρου είναι εντυπωσιακή, αφού όλος ο κάμπος της Θεσσαλίας είναι μπροστά σου.

 

         Εύχομαι και ελπίζω ο Δήμος να ανοίξει το σχετικό μονοπάτι-δρόμο προς το χώρο αυτό, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμος σε όλους (ντόπιους και επισκέπτες)  και να καθιερωθεί ένας ετήσιος περίπατος με τη συμμετοχή όλου του χωριού. Ας είναι ένας περίπατος-λιτανεία στη μνήμη του Ασκληπιό.

       Στα αξιοθέατα του χωριού λογίζονται και οι δύο λόφοι (Κόλιακας και Μσεχιά Ράχη), όπου η θέα του Θεσσαλικού κάμπου σε αφήνει άφωνο. Και οι δύο αυτοί λόφοι χρήζουν προστασίας και προβολής αλλά και πρέπει να είναι πιο εύκολα προσβάσιμοι.

         Kάθε φορά που μιλώ ή γράφω για το χωριό μου (Πιάλεια) κατά έναν ασυνείδητο τρόπο ηχούν  έντονα τα λόγια ενός παλιού τραγουδιού της Βέμπο.

      “Χωριό μου Χωριουδάκι μου και πατρικό σπιτάκι μου / Εκεί η ψυχή μου ανηφορίζει από χρόνια / Και η φωνή μου τραγουδάει με λυγμούς”.

          Αυτό είναι το χωριό μου. Η γνωστή Πιαλεία, η αρχαία Πιάλεια, η γνωστή και ως Λιπινίτσα ή Καρβουνολιπινίτσα. Ένας τόπος όμορφος, όπου ο Μύθος, η Ιστορία, η Φύση και οι Άνθρωποι ζευγαρώνουν σε μία σύνθεση δημιουργική. Μία επίσκεψη σ’ αυτόν τον τόπο θα αφυπνίσει το πνεύμα του επισκέπτη, θα προκαλέσει ενδιαφέροντα συναισθήματα και θα γίνει «πλουσιότερος» εκείνος που θα δει και θα ζήσει τις μικρές κι ανθρώπινες στιγμές των κατοίκων της.

                                   Η  Π ι α λ ε ί α  σάς περιμένει… 

                                             * Πηγές-Βιβλιογραφία 

         1 «ΠΙΑΛΕΙΑ» (Γ.Παπαβασιλείου) , 2. «Πιάλεια Τρικάλων» (Δ. Λάππα) , 3. «Το Σχολικό Λαογραφικό Μουσείο» (Δ. Παπαγιαννοπούλου), 4. «Γενέθλιος Τόπος», Άρθρο (Blog  IΔΕΟπολις,  Ηλία Γιαννακόπουλου ), 5. «Ένα βιβλίο για την Πιαλεία», Άρθρο ( Blog ΙΔΕΟπολις, Ηλία Γιαννακόπουλου).