Κριτήριο Αξιολόγησης στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Γ΄ Λυκείου (Πνευματικοί άνθρωποι)

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Οι πνευματικοί άνθρωποι: «Όρθιοι» ή «ορθούμενοι»;

1. Τελικός στόχος κάθε πνευματικού μόχθου (είτε φιλοσοφικού, είτε επιστημονικού, είτε καλλιτεχνικού) είναι, βέβαια, η εξερεύνηση, η ερμηνεία και η κατάκτηση του κοσμικού και ζωικού «μυστηρίου», που οδηγούν στην ουσιαστική, βαθύτερη «ευδαιμονία» του ανθρώπου. Ο πόθος, το πάθος και η δυνατότητα της Γνώσης είναι, για τον πνευματικό άνθρωπο, αυτός τούτος ο λόγος της ύπαρξής του.

 

2. Μέσα στην κοινωνική σφαίρα, τα πνευματικά αγαθά είναι τόσο απαραίτητα όσο και τα υλικά. Παραφράζοντας τον αφορισμό του Καντ, θα λέγαμε πως «η ύλη χωρίς πνεύμα είναι τυφλή, αλλά και το πνεύμα χωρίς την ύλη είναι κενό». Μια κοινωνία που νοιάζεται μόνο για τα υλικά αγαθά, είναι κοινωνία ζώων – μια κοινωνία που νοιάζεται μόνο για τα πνευματικά αγαθά είναι κοινωνία ασκητών. Αλλά ο άνθρωπος, ο κοινωνικός άνθρωπος, δεν είναι ούτε ζώο ούτε ασκητής. Χρειάζεται και τα υλικά αγαθά για να υπάρξει και τα πνευματικά αγαθά για να υπάρξει σωστά. Τα πρώτα θα του δώσουν το «ζην», τα δεύτερα το «ευ ζην».

3. Κι εδώ προβαίνει, βαρύτατη, η ευθύνη των πνευματικών ανθρώπων για την πορεία της κοινωνίας. Σ’ αυτούς έχει λάχει ο κλήρος να την οπλίσουν όχι μόνο με οργάνωση και μέθοδο, αλλά και με έρεισμα, με νόημα, με σκοπό. Μια κοινωνία που δεν ξέρει πώς βαδίζει, είναι κοινωνία τυφλών, καταδικασμένη να χαθεί μέσα στο ίδιο της το σκοτάδι. Και τους «πρέποντες» δρόμους, λόγους και σκοπούς της δεν μπορεί να της τους δείξει άλλος από τον πνευματικό άνθρωπο. […]

4. Κι έχει όλες τις δυνατότητες γι’ αυτό. Κατέχοντας τη Γνώση, μπορεί και πρέπει να καταπολεμήσει την άγνοια και την αμάθεια. Κατέχοντας την Αλήθεια, μπορεί και πρέπει να εξοβελίσει το ψέμα και την απάτη. Κατέχοντας την Αρετή (στην υψηλή έννοια που έδιναν στον όρο οι Έλληνες) μπορεί και πρέπει ν’ αντισταθεί στην κακότητα, στην αδικία, στη βία, στο μίσος, στη χυδαιότητα. Ο πνευματικός άνθρωπος δεν ολοκληρώνεται παρά μόνο όταν γίνεται παιδαγωγός και φρουρός της κοινωνίας όπου ζει. Όταν την «παιδεύει», αλλά και την προστατεύει – όταν την ανασύρει από το σκότος της φυσικής αμάθειας, αλλά και την προασπίζει από το τεχνητό σκότος που επιχειρούν ν’ απλώσουν γύρω της οι επιτήδειοι και οι πονηροί. […]

5. Και το χρέος αυτό του πνευματικού ανθρώπου γίνεται πολλαπλάσιο σε ώρες κρίσης – κρίσης ιδεών, αρχών, θεσμών, δικαιωμάτων. Τότε, προπάντων, έχει καθήκον ο πνευματικός άνθρωπος να δράσει, να μιλήσει, να αγωνιστεί, για να υπερασπιστεί τα «παλλάδια» τα δικά του και της κοινωνίας, για να φωτίσει τους αφώτιστους, να κινήσει τους νωθρούς, να γαλβανίσει τους ενθουσιώδεις, να ξεσκεπάσει τους καπήλους, να καταγγείλει τους επιτήδειους. Τότε – όταν απειλείται η ελεύθερη σκέψη, ο ελεύθερος λόγος, δηλαδή η ίδια η υπόσταση του πνευματικού και κάθε ανθρώπου – θα δείξει ο πνευματικός άνθρωπος αν «τηρεί» πραγματικά την «πίστη» που επαγγέλλεται. Σωπαίνοντας, από αυταρέσκεια, δειλία ή καιροσκοπία, προδίνεται και προδίνει. «Αδικεί πολλάκι ςου μόνον ο ποιών τι, αλλά και ο μη ποιών», λέει ο Μάρκος Αυρήλιος. Και ο πνευματικός άνθρωπος που σωπαίνει σε κρίσιμες ώρες, «αδικεί» όχι μόνο ο ίδιος μα, σε τελευταία ανάλυση, και τον ίδιο τον εαυτό του. Γιατί, κλείνοντας τα μάτια στον εξανδραποδισμό των γύρω του, θα τ’ ανοίξει μια μέρα και θα δει πως έχει γίνει ανδράποδο και ο ίδιος.

6. Σε τέτοιες ώρες κρίσης δείχνει ο πνευματικός άνθρωπος αν είναι οδηγός ή οδηγούμενος, «όρθιος ή ορθούμενος» – αν στέκεται όρθιος μόνος του ή τον στήνουν όρθιο οι άλλοι. Αλλά ο πνευματικός άνθρωπος, που δέχεται το ρόλο του ουραγού της αγέλης, που παραδέχεται να «περιαχθεί» σε κατάσταση ανδρεικέλου, που απαρνιέται το σπουδαιότερο κι ευγενικότερο μέρος της αποστολής του, παύει να είναι πνευματικός ηγέτης…(Μάριος Πλωρίτης)

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Ο «εξόριστος» διανοούμενος

1. Ο διανοούμενος δεν είναι ο αρχιτέκτονας των συμβιβασμών, ο ειρηνοποιός και ο θεμελιωτής της συναίνεσης, αλλά εκφράζει αντίθετα το πνεύμα της διαφωνίας και της κριτικής. Είναι ένας άνθρωπος που αμφισβητεί τις εύκολες φόρμουλες και τις τυποποιημένες ιδέες, τα στερεότυπα και τις απλουστεύσεις που περιορίζουν τη σκέψη των ανθρώπων.

2. Πρέπει να είναι ικανός να αντισταθεί στις δελεαστικές προτροπές της εξουσίας, η οποία τον πιέζει να ενταχθεί στα δικά της δίκτυα (κυβέρνηση, Μ.Μ.Ε., μεγάλες εταιρείες κ.λ.π.), προκειμένου να τον αφομοιώσει και να αφοπλίσει το κριτικό του πνεύμα.

3. Η δική του αποστολή συνδέεται με την προαγωγή της ανθρώπινης ελευθερίας και της γνώσης. Συνδέεται, επομένως, με την εκπροσώπηση των ανθρώπων ή και των θεμάτων που αποσιωπούνται και λησμονούνται, με την υπεράσπιση των θυμάτων της αδικίας και της καταπίεσης, με την καταγγελία των παραβιάσεων των βασικών κανόνων ελευθερίας και δικαιοσύνης, ακόμη και όταν αυτές διαπράττονται από το δικό του έθνος ή τη δική του χώρα.

4. Ο διανοούμενος δεν πρέπει να θυσιάζει το κριτικό του πνεύμα στο βωμό της πατριωτικής συναίνεσης. Δεν πρέπει να διαπραγματεύεται την αυτονομία του στο όνομα των συμφερόντων του δικού του έθνους. Το έργο του εμπνέεται από οικουμενικές αρχές, που δεν συμβιβάζονται με τον εθνικισμό και την «πατριωτική» νομιμοφροσύνη που αυτός επιβάλλει. Το κριτήριο της αλήθειας σχετικά με την ανθρώπινη δυστυχία και καταπίεση δεν πρέπει να καμιά περίπτωση να υποσκελίζεται για λόγους αλληλεγγύης προς μιας εθνική κοινότητα. Στην ιστορία των ιδεών είναι πολλά τα παραδείγματα πνευματικού φαρισαϊσμού και είναι συχνές οι περιπτώσεις διανοουμένων που δεν θέλησαν ή δεν τόλμησαν να καταγγείλουν το κακό που διαπράχθηκε από το δικό τους έθνος.

5. Το πρότυπο του διανοουμένου είναι για τον Σαΐντ ο «εξόριστος» διανοούμενος, δηλαδή εκείνος που δεν θέλει να προσαρμοστεί, εκείνος που απορρίπτει τα οφέλη της ένταξης και της εναρμόνισης, εκείνος που διαλέγει το δρόμο της «εξορίας» και της αντίστασης. Ο εξόριστος διανοούμενος είναι μια άγρυπνη κριτική συνείδηση, που βρίσκεται σε ρήξη με την κοινωνία, γιατί αρνείται να την αποδεχθεί ως έχει.

6. Είναι εκείνος που μπορεί να λέει όχι όταν πρόκειται για προνόμια, τιμές ή θέσεις εξουσίας, εκείνος που δεν δελεάζεται από τους πειρασμούς της εύκολης επιτυχίας, της φήμης και της αναγνώρισης. Ο εξόριστος διανοούμενος βιώνει την εξορία όχι ως στέρηση ή δυστυχία αλλά ως μια μορφή ελευθερίας και ως μια πορεία ανακαλύψεων. Η εξορία τον απελευθερώνει από τους συμβατικούς τρόπους ζωής και τους καταναγκασμούς της ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας, του επιτρέπει να αποφασίζει ο ίδιος για τα βήματά του, του δίνει τη δυνατότητα να επιλέγει το περιθώριο και όχι την ενσωμάτωση, την αναζήτηση και τον κίνδυνο και όχι την αδράνεια και τη συνήθεια, την καινοτομία και τον πειραματισμό και όχι την εύνοια της ιεραρχίας.(Δημοσίευμα)

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 

Το περιθώριο ’68-‘69

1.    Όλοι αυτοί οι πολεοδόμοι, φιλόσοφοι,

2.    οικονομολόγοι, καθηγητές κ.τ.λ. που γράφουν,

3.    συζητούν, αγορεύουν σε συνέδρια και

4.    σεμινάρια για τη βαρβαρότητα των πόλεων, τη

5.    μαζοποίηση, την αλλοτρίωση, το αδιέξοδο

6.    του σύγχρονου τεχνολογικού πολιτισμού, από

7.    προοδευτική πάντα σκοπιά, αριστερή και

8.    συνήθως άκρως ριζοσπαστική – πόσο

9.    βολεμένοι οι ίδιοι σε θέσεις με γερούς

10. μισθούς και επιμίσθια, με παροχές και ταξίδια,

11. πόσο δεμένοι οι ίδιοι με το σύστημα

12. που καταριούνται και, υποτίθεται, αγωνίζονται για

13. την ανατροπή του, πόσο βέβαιοι τελικά πως

14. τίποτα ευτυχώς δεν κινδυνεύει ν’ αλλάξει,

15. τουλάχιστο στο αμέσως προσεχές μέλλον

16. «Με προκαλούν» είπες.

(Μανόλης Αναγνωστάκης)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄

Α1.Δώστε περιληπτικά το περιεχόμενο των §1-4 του Κ.1.(100 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β΄

Β1.Βάλτε τη λέξη Σωστό (Σ) ή Λάθος (Λ) στο τέλος των προτάσεων (Κ.2):

α.Ο διανοούμενος είναι ο εκφραστής της κριτικής και της αμφισβήτησης των στερεοτύπων.

β.Ο διανοούμενος δελεάζεται από την εξουσία κι έτσι προάγει τη γνώση.

γ.Οι διανοούμενοι μάχονται υπέρ του εθνικού συμφέροντος αδιαφορώντας για την ανθρώπινη δυστυχία.

δ. Σύμφωνα με το Σαΐντ ο διανοούμενος βρίσκεται σε μία παράλληλη πορεία με την κοινωνία.

ε.Ο εξόριστος διανοούμενος επιλέγει τον κίνδυνο αρνούμενος την εύνοια της ιεραρχίας.(Με αναφορά στο κείμενο)

Μονάδες 10

Β2α.Στην §4 του Κ.2ο συγγραφέας πραγματεύεται την θέση – σχέση του διανοούμενου με το εθνικό συμφέρον. Δώστε με συντομία τη θέση – σχέση αυτή. Δώστε το βασικό επιχείρημα που στηρίζει τη θέση αυτή. Σχολιάστε τη λειτουργία της γλωσσικής επιλογής – η χρήση του «πρέπει» – στην καταγραφή και προβολή της βασικής θέσης αλλά και στο ύφος της §.

Μονάδες 10

β.«Κατέχοντας…χυδαιότητα» (§4, Κ.1). Να σχολιάσετε την γλωσσική επιλογή του αποσπάσματος επισημαίνοντας τα βασικά στοιχεία αυτής αλλά και την αποτελεσματικότητά της ως τεχνικής.

Μονάδες 5

Β3α.Διαβάζοντας προσεκτικά τις §3-4(Κ.1) και §5 (Κ.2) να βρείτε τυχόν ομοιότητες ή διαφορές για την σχέση του διανοουμένου προς την κοινωνία. Να τις σχολιάσετε. (100 λέξεις)

Μονάδες 15

 

 

ΘΕΜΑ Γ΄- Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Να βρείτε τα δύο επίπεδα του ποιήματος και το στίχο – τομή με τον οποίο γίνεται η μετάβαση – σύνδεσή τους. Δώστε συνοπτικά το περιεχόμενο και των δύο. Αναλύστε δύο κειμενικούς δείκτες που διακονούν την προβολή της βασικής – θέσης μηνύματος του ποιήματος.

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ Δ΄ - Έ Κ Θ Ε Σ Η

Αναμφισβήτητα, οι Πνευματικοί Άνθρωποι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αφύπνιση συνειδήσεων και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για κρίσιμα εθνικά και παγκόσμια προβλήματα. σε άρθρο των 400 λέξεων να αναπτύξετε: α. Τρία προβλήματα στα οποία πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον των διανοουμένων και β. Δύο αιτίες για την απουσία των διανοουμένων από τα προβλήματα. (Να λάβετε υπόψη στην ανάπτυξη του θέματος και τα στοιχεία – θέσεις που υπάρχουν στα δύο κείμενα) – (400 λέξεις)

Μονάδες 30 

Εναλλακτική

Β3β.«Αλλά ο πνευματικός άνθρωπος που δέχεται το ρόλο του ουραγού της αγέλης παύει να είναι πνευματικός ηγέτης» (§6, Κ.1). Με ποια επιχειρήματα θα υποστηρίζατε την παραπάνω θέση;

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α΄- Περίληψη

Α1.Στο παρόν κείμενο ο συγγραφέας διαπραγματεύεται τον πολυεπίπεδο ρόλο των πνευματικών ανθρώπων. Αρχικά τονίζεται πως η δυνατότητα βαθύτερης γνώσης των «μυστηρίων» του κόσμου συνιστά τον τελικό στόχο και το λόγο ύπαρξης του πνευματικού ανθρώπου. Στη συνέχεια τονίζει την αναγκαιότητα της ισορροπίας και σύνθεσης ανάμεσα στα υλικά και πνευματικά αγαθά. Ο πνευματικός άνθρωπος επιβάλλεται να «οπλίσει» την κοινωνία με τους απαραίτητους δρόμους και σκοπούς. Επιλογικά αναφέρεται πως με όπλα τη Γνώση, την Αλήθεια και την Αρετή ο πνευματικός άνθρωπος οφείλει να διαπαιδαγωγεί πνευματικά την κοινωνία και να την προστατεύει.

 

ΘΕΜΑ Β΄

1.α.Σ(«Είναι…ανθρώπων», §1), β.Λ(«Πρέπει…εξουσίας»,§2), γ.Λ(«Το κριτήριο…κοινότητα», §3), δ.Λ(«Ο εξόριστος…έχει»,§5), ε.Σ(«Η εξορία…ιεραρχίας»,§5).

Β2α. Ο συγγραφέας υποστηρίζει πως ο διανοούμενος δεν πρέπει να θυσιάζει το δίκαιο και την αλήθεια στο βωμό ενός άγονου πατριωτισμού και των εθνικών συμφερόντων. Ο διανοούμενος πρέπει να αναπτύσσει μία κριτική στάση απέναντι στα εθνικά συμφέροντα που παραβιάζουν το δίκαιο και την ηθική. Ο λόγος και οι θέσεις του πρέπει να εμπνέονται από την αυτονομία και να μην συμβιβάζονται με τις επιταγές του εθνικισμού. Προς επίτευξη όλων των παραπάνω χρειάζεται τόλμη και ελεύθερο πνεύμα. Το βασικό επιχείρημα του συγγραφέα που θεμελιώνει την βασική του θέση για τη σχέση του διανοούμενου προς τον «πατριωτισμό» και το εθνικό συμφέρον βρίσκεται στο απόσπασμα «Το έργο του…κοινότητα». Σύμφωνα με αυτό το επιχείρημα οι «οικουμενικές αρχές» και η «αλήθεια» αξιολογούνται ανώτερες έναντι των στενών εθνικών συμφερόντων και μιας άγονης «πατριωτικής νομιμοφροσύνης». Όλα τα παραπάνω διακονούνται από την επανάληψη του «δεν πρέπει» που αναδεικνύουν το απευκταίον της στάσης και του ρόλου του διανοούμενου. Τονίζεται, δηλαδή, εμφαντικά η απόσταση του διανοούμενου από τον πατριωτισμό και το εθνικό συμφέρον όταν αυτά δεν είναι συμβατά με το διεθνές δίκαιο και την αλήθεια. Έτσι υφολογικά το κείμενο αποκτά ζωντάνια και παραστατικότητα και προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη που εστιάζει την προσοχή του στις επί μέρους θέσεις του συγγραφέα που συνοδεύουν το «δεν πρέπει».

β.Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας προβάλλει τις αναγκαίες αρετές – εφόδια του πνευματικού ανθρώπου, ως παιδαγωγού της κοινωνίας. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χρησιμοποιεί το σχήμα της επανάληψης. Συγκεκριμένα χρησιμοποιεί στις τρεις προτάσεις το «κατέχοντας» που κάθε φορά συνοδεύεται από διαφορετικό ουσιαστικό (Γνώση, Αλήθεια, Αρετή) που συνιστούν και τα αναγκαία γνωρίσματα – εφόδια ενός πνευματικού ανθρώπου. Δίπλα στην επανάληψη του «κατέχοντας» και το συνοδευτικό ουσιαστικό υπάρχει το δεοντολογικό «πρέπει» που ορίζει με σαφήνεια το επιθυμητό έργο – δράση του πνευματικού ανθρώπου. Στην πετυχημένη τεχνική πρέπει να συνυπολογιστούν και τα ζεύγη των αντίθετων εννοιών που συνυπάρχουν σε κάθε πρόταση, όπως: Γνώση vs άγνοια – αμάθεια, Αλήθεια vs ψέμα – απάτη, Αρετή vs κακότητα – αδικία. Έτσι πραγματώνεται ο στόχος του συγγραφέα στην ανάδειξη του διαπαιδαγωγητικού ρόλου του πνευματικού ανθρώπου, αφού τονίζονται εμφαντικά τα εφόδια – αρετές σε σχέση με τα προβλήματα – αρνητικά που πρέπει να υπερνικηθούν.

Β3α.Στο Κ.1 ο διανοούμενος οπλίζει την κοινωνία με «οργάνωση… σκοπό». Αυτός αποτελεί τον οδοδείκτη για να απαλλάξει τους πολίτες από τις πλάνες και το σκότος. Από την άλλη πλευρά με τη Γνώση του διαλύει την άγνοια και με όπλο την αλήθεια απομακρύνει το ψέμα. Λειτουργεί ως ηθικός βραχίονας της κοινωνίας και την προστατεύει από αρνητικά φαινόμενα, όπως: αδικία, χυδαιότητα. Αποτελεί, επίσης, παιδαγωγό και φρουρό της κοινωνίας και απομακρύνει το σκοτάδι που επιβάλλουν οι εχθροί της κοινωνίας.

Αντίθετα στο Κ.2 οι διανοούμενοι βρίσκονται απέναντι στην κοινωνία, απροσάρμοστοι και ενάντιοι στις επιταγές της. Με όπλο την κριτική συνείδηση έρχεται σε «ρήξη» με την κοινωνία γιατί αρνείται την εικόνα της. Στόχος τους η αλλαγή της και η υπέρβασή της. Η εναντίωση των διανοουμένων προς την εξουσία αποτελεί ένα άλλο γνώρισμά τους. Υπερβαίνοντας τις σειρήνες της ενσωμάτωσης και της εύκολης φήμης ή δόξας οι διανοούμενοι στοχεύουν την ελευθερία και τις καινοτομίες ως ζωοποιών στοιχείων μιας κοινωνίας.

 

ΘΕΜΑ Γ΄- Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α

Το ποίημα δομείται σε δύο επίπεδα (1-8/8-16). Ο στίχος – τομή στον οποίο γίνεται η μετάβαση – σύνδεση είναι ο στίχος 8-9«πόσο…». Στο πρώτο επίπεδο 1-8 ο ποιητής καταγράφει την υποκριτική συμπεριφορά κάποιων ομάδων ανθρώπων απέναντι στα υπαρκτά και μείζονα προβλήματα της εποχής μας. Επιδεικνύει τους τομείς στους οποίους ασκούνται σε μία θεωρητική συζήτηση, χωρίς ουσία και με μεγάλη δόση υποκρισίας. Είναι αυτές οι ομάδες ανθρώπων που ενδιαφέρονται περισσότερο για την εικόνα τους και λιγότερο για την επίλυση των πραγματικών προβλημάτων της κοινωνίας.

Στο δεύτερο επίπεδο 8-16 ο ποιητής αποκαλύπτει το πραγματικό πρόσωπο αυτών των ανθρώπων και με έναν ειρωνικό – σκωπτικό τρόπο καταγγέλλει το «ενδιαφέρον» τους. Είναι οι άνθρωποι που προσαρμοσμένοι στο σύστημα και αποκομίζοντας από αυτό το μέγιστο όφελος εμφανίζονται ως αρνητές του. Είναι μία στάση καταδικαστέα που «προκαλεί» την οργή και την λογική των άλλων, όπως υποδηλώνει και ο τελευταίος στίχος.

Η θέση του ποιητή έναντι της συμπεριφοράς αυτών των ανθρώπων καθίσταται πιο εναργής με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος. Με τη χρήση του – ιδιαίτερα στην πρώτη ενότητα – καταγράφονται με σαφήνεια τόσο η σύνθεση των ομάδων (πολεοδόμοι), όσο και η «δράση» τους (γράφουν…), όπως και το πλήθος των προβλημάτων (μαζοποίηση…). Ο λόγος αποκτά ταχύτητα, ζωντάνια και αμεσότητα και διευκολύνει στην κατανόηση της αληθινής πρόθεσης και συμπεριφοράς αυτών των ομάδων ανθρώπων. Σημαντικός, επίσης, είναι και ο ρόλος της ειρωνείας που συνιστά μία σκληρή κριτική στους εκπρόσωπους της επιστήμης και της διανόησης. Συμπληρωματικά θα μπορούσαν να τονιστούν οι αντιθέσεις και το καθημερινό λεξιλόγιο ως κειμενικών δεικτών.

Γενικότερα ο ποιητής αναδεικνύει ένα υπαρκτό πρόβλημα κάποιων ανθρώπων που στο όνομα εξυπηρέτησης προσωπικών συμφερόντων εμφανίζονται ως αρνητές – διώκτες μιας μορφής κοινωνίας, από την οποία ωστόσο «σιτίζονται» και την οποία συνειδητά υπηρετούν.

ΘΕΜΑ Δ΄ - Έ Κ Θ Ε Σ Η

Υλικά για την ανάπτυξη του θέματος υπάρχει στο blog ΙΔΕΟπολις, iliasgiannakopoulos.blogspot.com του συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου και ιδιαίτερα στα άρθρα: 1.«Πνευματικοί άνθρωποι: Εξορία ή στράτευση;», και 2.«Οι διανοούμενοι και η ηχηρή σιωπή τους».

 

Εναλλακτική

Β3β. Ο πνευματικός άνθρωπος από τη φύση του είναι ταγμένος να είναι ηγέτης. Να οδηγεί και να μην οδηγείται. Η συμμόρφωσή του στις επιταγές του συστήματος και στις ποικίλες εξουσίες – σκοπιμότητες και συμφέροντα διαβρώνουν την ιδιαιτερότητά του και τον καθιστούν μέλος μιας ανθρωπομάζας. Όταν, δηλαδή, ο πνευματικός άνθρωπος διακατέχεται ή συμπεριφέρεται κάτω από την καθοδήγηση μιας αγελαίας συνείδησης ακυρώνει τη φυσική του αποστολή. Η μάζα έχει την τάση να αλλοιώνει τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητάς μας και να καθιστά το συμμορφούμενο άβουλο και απαθή. Όταν, επομένως, ο πνευματικός άνθρωπος αγελοποιείται απαρνιέται το δικαίωμα στη σκέψη, την κριτική και την αμφισβήτηση. Ετερονομείται και ετεροπροσδιορίζεται. Παύει να νιώθει αυτεξούσιος και αναλώνεται στις ανάγκες, επιθυμίες και στην ακρισία – αβουλία της μάζας.

Έτσι, όμως, αδυνατεί να επιτελέσει το έργο του που τον προβιβάζει στη θέση του πνευματικού ηγέτη. Γιατί ο πνευματικός ηγέτης αναζητά την αλήθεια, κρίνει, σκέπτεται, αμφιβάλλει, προτείνει και διαφωτίζει. Καταπολεμά την αμάθεια, την άγνοια και προβάλλει ως αρετή την ελευθεροφροσύνη. Ανοίγει δρόμο ανασύροντας τα πλήθη από τις ψευδαισθήσεις του ναρκισσισμού τους. Τον πνευματικό άνθρωπος, που διεκδικεί το δικαίωμα να είναι πνευματικός ηγέτης, τον χαρακτηρίζει ο ρεαλισμός και η έμπνευση. Αποφεύγει τον πνευματικό ασκητισμό και δηλώνει πολιτικά μάχιμος. Δεν χάνεται στον πύργο του πνευματικού του ναρκισσισμού αλλά αγωνίζεται για τα δίκαια του συνόλου. Ο πνευματικός άνθρωπος είναι σε ρήξη με τη μάζα και τους κυρίαρχους κοινωνικούς κανόνες. Δεν βουλιάζει στην ασφάλεια και στην ευημερία που του εξασφαλίζουν η προσαρμογή και η υποταγή στη μάζα. Πέρα, λοιπόν, από τα όρια του κομφορμισμού και της συμβατικότητας ο άνθρωπος της σκέψης και της πράξης εκπροσωπεί την αλλαγή, την κίνηση, τη φαντασία, την έμπνευση και την ελευθερία. Τα τελευταία τον δικαιώνουν τον ολοκληρώνουν και τον καθιστούν πνευματικό ηγέτη του λαού.