Διαφωνία, ελευθερία και αλήθεια

            Η ανθρώπινη ύπαρξη είναι από τη φύση της πολυδιάστατη. Εκείνο, όμως, που την ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα δημιουργήματα της φύσης είναι η Λογική και η ελεύθερη Βούληση. Τα ποιοτικά και μοναδικά αυτά χαρακτηριστικά του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου αποτέλεσαν – ούν την αναγκαία προϋπόθεση για την ολοκλήρωση του ανθρώπινου όντος αλλά και του πολιτισμού. Τα παραπάνω στοιχεία (Λογική και Ελεύθερη Βούληση) εξασφαλίζονται και ανθοφορούν μόνο σε εκείνο το πολίτευμα που αναδεικνύει τον άνθρωπο σε υπέρτατη αξία – αυταξία, δηλαδή τη δ η μ ο κ ρ α τ ί α.

            Κι αυτό συμβαίνει γιατί η δημοκρατία ευδοκιμεί αλλά και τροφοδοτεί τη διαφωνία και την ανεκτικότητα που αποτελούν τους βασικούς πυλώνες της σκέψης και της ελευθερίας σε όλες τις εκφράσεις της.

            Αρχικά η διαφωνία λειτουργεί ως τροφοδοτικός μηχανισμός της ανθρώπινης σκέψης. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος εμπλουτίζεται πνευματικά μόνο από την προβολή της αντίθετης άποψης. Η συμφωνία τυφλώνει το νου, σκιάζει τη διαφορετικότητα, μάς εφησυχάζει και μάς εμποδίζει να ανακαλύψουμε την αλήθεια.

            Στον αντίποδα αυτών η διαφωνία ως «αντίρρηση» μάς διδάσκει να μην εφησυχάζουμε στα «αποκτημένα» και μάς παρακινεί να συνεχίσουμε τον πνευματικό μας αγώνα. Γιατί η σκέψη ως δυνατότητα καλλιεργείται και εμπλουτίζεται από την επιθυμία να συμπληρώσουμε τα δεδομένα, να τα ελέγχουμε για την αλήθεια τους και να διακινδυνεύουμε την τροποποίηση ή την απόρριψή τους, όταν δεν πείθουν και δεν υπακούν στους νόμους της λογικής.

            Έτσι η σκέψη αποδεσμεύεται με τη βοήθεια της διαφωνίας από τα στερεότυπα, απελευθερώνεται από το βάρος των «αυτονόητων» και οδεύει σε ατραπούς που κυριαρχεί ο ορθολογισμός. 

            «Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες».

            Η θέση αυτή του διαφωτιστή Βολταίρου προβάλλει με έμφαση την αξία της διαφωνίας, της ελευθερίας έκφρασης και της ανεκτικότητας στη διαφορετική άποψη. Στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή προβάλλονται θέσεις και απόψεις αντικρουόμενες. Αυτή η διαφορετικότητα των θέσεων συνιστά το υπόβαθρο και το ζωοποιό στοιχείο της ζωής, του πολιτισμού και της εξέλιξης.

            Η πνευματική, δηλαδή, πρόοδος της ανθρωπότητας επιτεύχθηκε εξαιτίας της ελεύθερης διατύπωσης κάθε άποψης αλλά και των ευκαιριών που δόθηκαν να εκφραστεί ελεύθερα και να ευδοκιμήσει το διαφορετικό. Κι αυτό γιατί ο πολιτισμός ως διαδικασία τρέφεται από το βαθμό ανεκτικότητας που επιδεικνύουν οι πολίτες, οι θεσμοί και οι κατεστημένες νοοτροπίες απέναντι στη διαφορετική άποψη.

            Όταν η διαφωνία κρύβεται, όταν η ελευθερία σκέψης και έκφρασης τιμωρείται και όταν η ανεκτικότητα λογίζεται ως υποχωρητικότητα, τότε κυριαρχεί ο ναρκισσισμός της «συμφωνίας», της «ομοφωνίας», η καθοδηγούμενη σκέψη και φυσικά η μισαλλοδοξία.

            Συνιστά, λοιπόν, χρέος της κοινωνικοποίησης η καλλιέργεια εκείνης της νοοτροπίας και βιοθεωρίας όπου η διαφωνία, η ελευθερία σκέψης – έκφρασης και η ανεκτικότητα θα λογίζονται όχι μόνο ως προσωπικές αξίες και αρετές αλλά και ως οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την κοινωνική συνοχή και εξέλιξη.

            Κυρίως, όμως, για την ανίχνευση και την αποκάλυψη της αλήθειας που «κρύπτεσθαι φιλεί».