Ωδή εις Σάμον

                      #Γράφει ο Ηλίας Γιαννακόπολυλος, Blog "ΙΔΕΟπολις"

              *ΣΑΜΟΣ:  Το νησί της Επιστήμης, της Φιλοσοφίας και της Φύσης...

                             *Ταξιδιωτικές εντυπώσεις Νο 3, Ιούλιος 2024

           "Ιδού και ο μέγας τρόμος / της Ασίας Γης, η Σάμος / πλέξε δι' αυτήν τον στέφανον / υμνητικόν και αιώνιον / λυρική κόρη" (Κάλβος).

            ●☆● Πώς θα ήταν σήμερα η επιστήμη των Μαθηματικών χωρίς το Πυθαγόρειο Θεώρημα; (ΠΥΘΑΓOΡΑΣ).

            ■☆■ Πώς θα ήταν σήμερα η Αστρονομία χωρίς τη θεωρία περί Ηλιοκεντρικού συστήματος; (ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ).

             ●☆● Πώς θα ήταν η Φιλοσοφία σήμερα χωρίς τη θεωρία περί Ηδονής και την προτροπή για το "Λάθε Βιώσας"; (ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ).

          ■☆■ Ποια θα ήταν σήμερα η θέση της γυναίκας αλλά και ο ρόλος των γυναικείων θεοτήτων αν δε υπήρχε το Ηραίον της Σάμου; (ΗΡΑ).

           ●☆● Πώς θα ήταν η Τεχνολογία σήμερα και ποια η θέση των κατασκευστικών εταιρειών αν δεν υπήρχε το Ευπαλίνειον Όρυγμα στη Σάμο; (ΕΥΠΑΛΙΝΟΣ).

           ■☆■ Ποια θα ήταν η ποιότητα της Οινοποιίας και της Γευσιγνωσίας μας σήμερα και ιδιαίτερα όλων εκείνων που λατρεύουν το κρασί χωρίς το Σαμιώτικο Κρασί;

            ●☆● Ποια θα ήταν η άποψη μας περί της δικαιοσύνης του Θείου και των αδικιών του Σύμπαντος όταν κάποιους τόπους τους προικίζουν με πολλά δώρα (φυσικές ομορφιές Σάμου, βλάστηση, παραλίες..) και άλλους τους καταριένται;

                                           «ΕΙΣ ΣΑΜΟΝ» (Κάλβος)

         

  ■☆■ Ίσως-ίσως θα μπορούσε να διερωτηθεί κάποιος ποια θα ήταν η άποψή μας για τον απερίσκεπτο Ίκαρο που αψηφώντας την συμβουλή του Δαίδαλου έπεσε νεκρός στο Ικάριο Πέλαγος κι έκτοτε πολιτογραφήθηκε ως αρνητικό πρότυπο ανθρώπινης συμπεριφοράς (Ύβρις, απερισκεψία, Τίσις).Χρειάστηκε η ποιητική γραφή του Κάλβου για να αποκαταστήσει την τολμηρή πράξη του Ίκαρου (Πόθος και Πάθος για Ελευθερία) που στο ποίημά του "ΕΙΣ ΣΑΜΟΝ" έγραψε το διαχρονικό:

                    "Αφ' υψηλά όμως έπεσε / κι απέθανεν ελεύθερος"

            ●☆● Ποια θα ήταν η γνώμη μας σήμερα για την ΕΛΕΥΘΕΡΊΑ και την ΑΡΕΤΗ και την μεταξύ τους σχέση, αν δεν υπήρχε ο αποφθεγματικός στίχος του Κάλβου, που λίγο πολύ όλοι τον έχουμε πει, έστω για μία φορά στη ζωή μας, έστω και με την μεταφορική του σημασία. Η ποίηση θα ήταν φτωχότερη σήμερα;

    "ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗΝ Η ΕΛΕΥΘΕΡΊΑ " ("Εις Σάμον", Κάλβος).

           ■☆■ Φυσικά από την αναφορά μου στη Σάμο δεν θα μπορούσαν να λείψουν τα πρώτα μου μουσικά ακούσματα για αυτήν από την καταπληκτική φωνή της θείας μου Πολυξένης που τραγουδούσε περίφημα το δημοτικό τραγούδι:     

        "Σαμιώτισσα-Σαμιώτισσα πότε θα πας στη Σάμο / ρόδα θα ρίξω στο γυαλό Σαμιώτισσα / για να ρθω να σε πάρω...".

          ■☆■ Πολλά "ΠΩΣ" και πολλά "ΠΟΙΑ" θα μπορούσε να παραθέσει κάποιος στην προσπάθειά του να καταγράψει και να προβάλει τον πολυποίκιλο (φυσικό, πνευματικό...) πλούτο της νήσου ΣΑΜΟΥ. Υπάρχει, όμως, ο κίνδυνος να αδικηθεί κάποιος τομέας ή κάποια πρόσωπα (Σίμωνίδης ο Αμοργίνος, ο Μέλισσος, ο Πολυκράτης...) αφού η οικονομία του άρθρου δεν επιτρέπει πλατυασμούς.

                                             Ο Τύραννος Πολυκράτης

              ●¤● Οι πληροφορίες για τον τύραννο Πολυκράτη εστιάζουν στον αυταρχικό και βίαιο τρόπο με τον οποίο κυβέρνησε, αλλά τον αδικούμε όταν αποσιωπούμε την συμβολή του στην κατασκευή του Ευπαλίνειου Όρύγματος και άλλων τεχνικών έργων επωφελών για την ασφάλεια της Σάμου στην εποχή του (6ος αιώνας πχ).

                                        Η Υποτείνουσα και τα Κότερα

                                      "Ο κόσμος είναι αριθμοί"

           ■□■ Η αναφορά στον Πυθαγόρα δεν θα εστιαστεί στην διασημότερη διαχρονικά γεωμετρικά εξίσωση του Πυθαγορείου θεωρήματος αλλά στην αιτία που γέννησε αυτήν την εξίσωση. Η ιδέα γεννήθηκε στον Πυθαγόρα όταν κατέβαινε μία σκάλα και παρατήρησε τις ορθές γωνίες..Τα υπόλοιπα ήταν εύκολα.

                ●☆● Σημαντική, επίσης, είναι και η πηγή που περιγράφει τον τρόπο που αποκαλύφτηκε στους Σάμιους η Εξίσωση. Κάποιοι πλήρωσαν-δωροδόκησαν έναν μαθητή του Πυθαγόρα για την αποκάλυψη του Πυθαγορείου θεωρήματος.

             ■♤■ Να, λοιπόν, και η δικαίωση της φράσης “Ουδέν κακόν αμιγές καλού".

        ●¤● Στη σημαντική συνεισφορά του Πυθαγόρα στην μαθηματική επιστήμη συγκαταλέγεται και η ανάδειξη των αριθμών σε πρώτιστο άυλο και αρχέγονο στοιχείο του σύμπαντος σε αντίθεση με τους άλλους υλοζωιστές φιλοσόφους που είχαν προβάλει ως πρωταρχικό στοιχείο κάτι υλικό, πχ νερό, φωτιά....

           ■☆■ Γνωστή, επίσης, ήταν και η Κούπα του Πυθαγόρα για να ελέγχει την πλεονεξία και την υπέρβαση του μέτρου.

               ●♤● Η συνεισφορά του Πυθαγόρα συμπεριλαμβάνει και τον πίνακα με τα 10 αντίθετα, όπως: Πέρας-Άπειρον, Περιττό-Άρτιο....

            ■◇■  Στον πίνακα της θετικής παρουσίας του Πυθαγόρα ήταν και η διαδικασία που εφάρμοζε για την αυτογνωσία, όπως: "Πη παρέβην, Τι δ’ έρεξα; Τι δε μοι δέον ουκ ετελέσθη;" (Πού έκανα παράβαση; Τι έκανα ; Τι απ’ αυτά που έπρεπε να κάνω δεν έγινε;)

          ●□● Ο Πυθαγόρας δεν έτυχε της κοινής αποδοχής από το πνευματικό κατεστημένο της εποχής του. Ο Ηράκλειτος τον αποκάλεσε "κοπίδων αρχηγό" (των απατεώνων αρχηγό). Ωστόσο η επιστήμη και ο χρόνος τον δικαίωσαν απόλυτα.

              ■#■ Σήμερα μπορεί το ορθογώνιο τρίγωνο με την υποτείνουσα να δεσπόζει στο λιμάνι του Πυθαγορείου, αλλά πολλές φορές κρύβεται από τις θαλαμηγούς και τα κότερα...

                                                            Το Ηραίον

            ●¤● Δίπλα στο Πυθαγόρειο υπάρχει σε καλή κατάσταση ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου. Αν και τα σπουδαιότερα ευρήματα αυτού του χώρου (κούροι) βρίσκονται στο μουσείο της πρωτεύουσας Βαθύ, μία επίσκεψη στο χώρο αυτό θα επιβεβαίωνε το λαμπρό ιστορικό παρελθόν του νησιού.

             ●♡● Ο ναός προς τιμήν της Ήρας (3η χιλιετία πχ) με την ιερά οδό θεωρήθηκε από τον Ηρόδοτο ως ο μεγαλύτερος της εποχής του. Σχετικά έγραψε: "Νηός μέγιστος πάντων νηών των ημείς ίδμεν".

           ■☆■ Η Ήρα, αν και δεν ήταν από τις πιο αγαπημένες θεότητες, όπως η Αθηνά...εντούτοις προτιμήθηκε στη λατρεία ως Μητέρα των Θεών...

                                                Οι "Καρμανιόλοι"

                ●♤● Η Σάμος πέραν των φυσικών της "προτερημάτων" (παραλίες, πράσινο, βλάστηση...) είναι γνωστή και για την δημοκρατική της ταυτότητα, αφού εδώ εκδηλώθηκε λίγο πριν ή κατά την επανάσταση του 1821 το κίνημα των Καρμανιόλων. Επρόκειτο για ένα κοινωνικό κίνημα εναντίον των προεστών (φιλότουρκων) της περιοχής.

             ■¤■ Το κίνημα απέκτησε και εθνικό χαρακτήρα πέραν του κοινωνικού, αφού οι αντίπαλοι ("Καλικάντζαροι") είχαν τη στήριξη των Τούρκων. Κάποιοι θεωρούν πως αυτό το κίνημα είχε επιρροές από τον γαλλικό διαφωτισμό.

                                        Η Σάμος στον αγώνα του 1824

                     "Χριστός Σάμον έσωσεν τη 6η Αυγούστου 1824"

              ●☆●Η επιτυχής απόκρουση του τουρκικού στόλου από τα ελληνικά πλοία (Κανάρης) αλλά και από τον σαμιώτικο λαό θεωρείται η κορυφαία στιγμή του αγώνα του νησιού στην επανάσταση του 1821. Την νίκη τους λόγω και του χρόνου (6 Αυγούστου εορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος) την απέδωσαν στη βοήθεια του Χριστού-Σωτήρος,  εξού και η σχετική στήλη στον ομώνυμο ναό στο Πυθαγόρειο.

     "Έρχονται πάλιν Έρχονται / χαράς ημέραι, ω Σάμος./ Το προμηνύουν οι θρίαμβοι / που σε δοξάζουν " ("ΕΙΣ ΣΑΜΟΝ , Κάλβος). 

                                                   Οι Ρεβυθοκεφτέδες

 

          ■♧■ Θα ήταν μέγιστη παράλειψη για κάθε προβολή του νησιού χωρίς την αναφορά στο εξέχον τοπικό έδεσμα, τους εύγεσστους Ρεβυθοκεφτέδες, από ντόπια αγνά υλικά και με τον μοναδικό τρόπο μαγειρέματος.

                                                   Ε Π Ι Μ Υ Θ Ι Ο Ν

                 ●☆● Στη Σάμο ένα είναι σίγουρο πως δεν θα πλήξεις εξαιτίας των πολλαπλών επιλογών (παραλίες, εναλλαγή τοπίου, χρωμάτων [μπλε θάλασσας/ πράσινο ελιάς]....). Η καλύτερη απόδειξη για την επιτυχία ενός ταξιδιού σε έναν τόπο είναι να πεις φεύγοντας το: "Εδώ θα ήθελα να ξαναέλθω". Για τη Σάμο σίγουρα αυτό δεν θα το αποφύγεις.

           ■¤■ Εξάλλου το παρελθόν του νησιού με την ιστορία του και τους εξέχοντες ανθρώπους που ανέδειξε (Πυθαγόρας, Αρίσταρχος...) σε προκαλεί να το επισκεφθείς γιατί τον τόπο, τον κάθε τόπο, τον εμπλουτίζουν οι άνθρωποί του και η σκέψη τους που επηρέασαν βαθύτατα την επιστήμη και τον κόσμο διαχρονικά...

          ■☆■ Στις προτάσεις μου για τη Σάμο θα συμπλήρωνα και μία επίσκεψη στο χωριό Μανολάτες που σάς υπόσχεται πολλά και ξεχωριστά. Ιδιαίτερα η ταβέρνα Loukas  παρέχει μία μοναδική θέα προς το πέλαγος και φυσικά τις ασυναγώνιστες γεύσεις τοπικών εδεσμάτων.

            ●♡● Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η επίσκεψη στην Παναγία Σπηλιανή κοντά στο Πυθαγόρειο. Πρόκειται για μία εκκλησία μέσα σε βράχο 120 μέτρων του 17ου αιώνα αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου. Μερικοί συνδέουν τη σπηλιά με τον Πυθαγόρα. 

           ●◇● Περισσότερο, όμως, εκείνο που αποκομίζει ο επισκέπτης από τη Σάμο είναι η σκέψη του Πυθαγόρα για το περιεχόμενο της ανθρώπινης ύπαρξης:

           "Ο άνθρωπος είναι θνητός με τους φόβους του και αθάνατος με τις επιθυμίες του".