Ζωή και Θάνατος: Δίδυμες δυνάμεις

«Άφοβον ο θεός και ανύποπτον ο θάνατος και το αγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκατέρτητον» (Επίκουρος).

Παραφράζοντας τη γνωστή φράση του Μαρξ από το κομμουνιστικό μανιφέστο «Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τον πλανήτη, το  φάντασμα του κορωνοϊού» εύκολα συνειδητοποιούμε την καταλυτική επίδραση που έχει ο φόβος του θανάτου στη ζωή μας.

Ο άνθρωπος έχοντας συνείδηση της θνητότητάς του – τραγικό προνόμιο – ζει μόνιμα μέσα στο φόβο και την αγωνία.

Για τον Σωκράτη «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου». Κι αυτό γιατί το φόβο του θανάτου τον ξεπερνάς μόνο μέσα από την αποδοχή του ως μιας φυσικής νομοτέλειας. Αυτό σε κάνει να απελευθερωθείς από την ματαιότητα, την ποταπότητα και την ευτέλεια της ζωής.

«Τω όντι άρα, έφη, ω Σιμμία, οι ορθώς φιλοσοφούντες αποθνήσκειν μελετώσι, και το τεθνάναι ήκιστα αυτοίς ανθρώπων φοβερόν» (Πλάτωνος «Φαίδων», 67).

Σε όλα αυτά οι αστόχαστοι θα αντιτείνουν πως ο άνθρωπος βεβαιώνεται ως ύπαρξη στο βαθμό που κερδίζει τη μάχη της βιολογικής επιβίωσης την οποία εκτείνει στα απώτατα όριά της αδιαφορώντας για το «προσδόκιμο ζωής» των στατικολόγων. Ξεχνούν, όμως, πως η μάχη προσδιορίζεται κι από τον υψηλό βαθμό συνειδητότητας των «μαχητών» πως κάθε νίκη έχει και  το αντίτιμό της. Η θέληση και η αγωνία της «αιώνιας επιβίωσης» αποτελεί εμπόδιο να ζήσουμε τη ζωή μας σε όλες της τις εκδοχές.

Αυτό σημαίνει πως δεν αφήνουμε τους «εμπόρους θανάτου» να ορίζουν αυτοί τον τρόπο και το χρόνο του τέλους μας.

Η ζωή είναι το δώρο της φύσης στο θνητό γένος των ανθρώπων, όσο κι αν ο Σοπενχάουερ θεωρεί πως η ζωή είναι ένα δάνειο από το θάνατο.

Γι’ αυτό να μην σπαταλάμε αυτό το δώρο σε εφήμερα αγαθά ή να μην νιώθουμε ευτυχείς μέσα από την ασφάλεια των εξαρτήσεων από ανθρώπους και φθαρτά αντικείμενα. Ο Αϊνστάιν το είδε σωστά:

«Αν θέλεις να ζήσεις μία ζωή ευτυχισμένη εξάρτησέ την από ένα στόχο, όχι από ανθρώπους ή αντικείμενα».

Ο κορωνοϊός πέραν του φόβου και της αγωνίας που σκόρπισε βοήθησε να ξαναδούμε καλύτερα το βαρύτερο κίνητρο της συμπεριφοράς μας. Να παρακολουθήσουμε νοερά την ατέλειωτη και χωρίς νικητή διαμάχη ανάμεσα στον Freud και τον Άντλερ.

Ο πρώτος διακήρυξε την παντοδυναμία του «ενστίκτου της ζωής», ενώ ο δεύτερος του «ενστίκτου του θανάτου».

Φαίνεται, όμως, πως η ποίηση έδωσε πειστικότερα την απάντηση  στη διαμάχη των δύο θεωρητικών της ψυχολογίας του ανθρώπου. Ένα αισιόδοξο μήνυμα, έστω κι αν είναι διάχυτο από μία πικρή γεύση μελαγχολίας και πόνου.

«Με το λύχνο του άστρου στους

ουρανούς εβγήκα

στο  αγιάζι των λειμώνων στη μόνη

ακτή του κόσμου

που να βρω την ψυχή μου το

τετράφυλλο δάκρυ»

(Ο. Ελύτης, «Το άξιον εστί»)